Җәй көне үзенең постыннан китәр алдыннан Россиянең элекке сәламәтлек саклау һәм социаль үсеш министры Татьяна Голикова ил буенча 150 мең табиб, 800 мең шәфкать туташы җитмәвен игълан итте. Министрлык рапортларына карасаң, табибларның уртача хезмәт хакы үткән елда гына 25 мең сумнан 32 мең сумга кадәр үскән.
Дөрес, шул ук җәй айларында Россиянең берничә шәһәрендә табибларның протест акцияләре булып үтте. Алар анда яшь белгечләрнең хезмәт хакы 6 мең сум, стажлы табибларныкы 8-10 мең дип белдерде һәм хезмәт хакын кичекмәстән кимендә 50 процентка күтәрүне таләп иттеләр. Ә күтәрелү 100 процентка вәгъдә ителә, ләкин 2018 елда гына. Рәсми саннар белән реаль саннар арасында аерманың үз арифметикасы бар, асылда алар икесе дә дөрес. Уртача дигән сүз дөресли аларны. Мәскәүдә, әйтик, табибларның уртача хезмәт хакы үткән ел ук 62,5 мең сум тәшкил иткән. Провинциядәге оптимальләштерүләрдән соң белгечләрнең күпчелеге Мәскәү, Питер кебек зур һәм акчалы шәһәрләрдә яши һәм эшли, имеш. Әмма, килешәсез булыр, төбәк, авыл халкы да мәскәүлеләр кебек үк авырыйлар... аларга да дәваланырга кирәк була.
Икенче яктан караганда, табибларның да, әйтик, ашыйсы-эчәсе, гаилә корасы, фатир аласы килә... Ачтан үлмәс өчен яшь табибка 2 -2,5 ставкага эшләргә һәм тормыш шартларын яхшырту өчен ришвәткә өмет багларга кала. Аннан соң кайда ришвәт, шунда сыйфат аксавы да бик мәгълүм. Ә ришвәт дигәнең медицина өлкәсендә киң таралган, ул яшь табибларны әзерләгәндә медуниверситетларда ук башлана. Шикле акчаларны бирү-алу тәртибенең гамәли ягын яшь белгечләр шунда ук үзләштереп чыга. Моны яңа министр Вероника Скворцова сүзләре дә раслый. Вузларда табиблар әзерләүнең сыйфатын ул “түбән генә түгел, ә оятсыз рәвештә түбән” дип белдерә. Сынган аяк белән сәламәт аякны аера алмаучы бүлек мөдирләре Казан клиникаларында да булуын әйбәт беләбез. Күптән түгел Казан мэры Илсур Метшин да: “Җиһазлар һәм диварлар бездә бар, ә менә табиблар белән зур проблема...”, – дип әйтте.
Ярый, хуш, табиблар җитешми һәм аларны әзерләү дәрәҗәсе дә “оятсыз рәвештә түбән” икән, проблеманы ничек хәл итәргә? Минемчә, ике юл бар. Беренчесе, медицина вузларына бюджет урыннарына күбрәк кеше кабул итәргә, икенчесе табибларның хезмәт хакын кичекмәстән 3-4 тапкыр арттырырга. Дөрес, бу чараларны параллель рәвештә алып бару отышлырак. Үз тәҗрибәмнән күреп беләм: БДИда балл урларга иң һәвәс укучылар – юридик, икътисад һәм медицина белгечлеген сайлаучылар. Монда йогынтылы әти-әниләр дә җан-фәрманга тырыша, укучылар үзләре дә биремнәрне эшләп биргәнне көтеп кенә тора. Нәтиҗәдә конкурста белемсез укучыларның ялган баллары катнаша. Ә менә техник белгечлекләргә омтылучылар имтиханнарын нигездә гадел бирә. Чөнки конкурслар зур түгел, түбән баллар белән дә үтәсең.
Хәзер, кайбер медицина уку йортларының кабул итү саннарына күз ташлыйк: Казан дәүләт медицина университетының “дәвалау эше” белгечлегенә гомуми конкурс буенча бюджетка нибары 63 студент кабул ителгән, ә “педиатрия” белгечлегенә 55 кенә. Ә менә Башкорт дәүләт медицина университеты: “дәвалау эше” белгечлегенә конкурс аша – 125, ”педиатрия“ белгечлегенә – 90; Төмән дәүләт медицина академиясе: “дәвалау эше”нә – 150, педиатриягә – 38, Ижевск дәүләт медицина академиясе: “дәвалау эше”нә – 87, педиатриягә – 69 студент кабул иткән (моннан тыш әле Ижевскида дәвалау факультетына кичке бүлеккә дә 60 студент кабул итәләр). Биредә мин “целевик”ларны катнаштырмадым, алары башка мәсьәлә. Кайсы яктан гына килеп карасаң да, Казанда дәвалаучы табибларны аз әзерлиләр, шуңа күрә анда кабул итүнең уртача һәм түбән баллары да аерыла. Чагыштырыйк: Казанда “дәвалау эше” белгечлегенә гомуми конкурста иң түбән балл – 253; Уфада – 212. Аерманы сизәсезме? Казан студентларының югары баллы сөендерә, билгеле. Әмма БДИ балларының объективлыгына ректорларны ышандыру кыен. Бу үзе аерым бер тема, бу урында аны күтәреп тормыйк. Әмма иң мөһиме – Казанда белгечләр аз әзерләнә. Әзерләүнең сыйфаты турында да сүз куертып булмый, чөнки ул махсус тикшеренүләр таләп итә.
Яңалыклар агентлыклары хәбәр итүенчә, министрлык медицина вузларындагы бюджет урыннарын кыскартуны планлаштыра икән. В.Скворцова әйтүенчә, имештер, бюджет урыннарының резервы бар икән һәм аларны медицина тармагына зыян салмый гына рәхәтләнеп кыскартып була. Янәсе, медицина уку йортларын ябып бетерсәң, илдәге табиблар саны кискен артырга тиеш. Дөрес, арифметиканың башка төрлесе дә бар. Ул бюджет дип атала. Ил бюджеты шулай “сайрарга“ мәҗбүр итә министрларны.
Рәшит ФӘТРАХМАНОВ
№169 | 25.08.2012