Ютазы районына авыл хуҗалыгы өлкәсендә зур күрсәткечләргә ия булыр өчен коточкыч зур көч, тырышлык салырга кирәк. Биредә табигать шартлары уңайсыз. Ык елгасы ягыннан каты җил исә, шул сәбәпле җир кибә, ашлык начар үсә. Берничә ел рәттән барган корылык нәкъ шул җирлектә яшәүчеләрне интектерә.
“Табигать гел шулай шаяртып торгач, авыл кешесенә үзен туендырыр өчен төрле юнәлеш белән шөгыльләнергә туры килә”, – ди Ютазы районы Яңа Каразирек авылында яшәүче фермер Фирдәвес Гафиятов.
Үзе – фермер, үзе – балта остасы
Фирдәвес абый шушы авылда туып үскән кеше. “Мин – нәселебезнең дүртенче буыны, ә улларым – бишенче”, – ди ул үзе турында. Хатынын да ерактан эзләмәгән, бер чишмә суын эчеп үскән Зөлфия белән гаилә корган. Авылда яшәгәч, терлек асрамыйча булмый, диләр. Абзарларында башта биш баш эре мал булган, аннары тугызга җиткергәннәр. Хәзер хуҗалыгында 40 савым сыеры бар, утызлап бозау асрыйлар. Моннан тыш 400 гектар чәчүлек җире бар. Биредә ашлыкның да, күпьеллык үләннең дә төрлесен үстерәләр. Ике улы да югары белем алып авылга кайткан, әтиләренә ярдәм итәләр. Үзләреннән тыш Гафиятовлар хуҗалыгында тагын җиде кеше хезмәт куя.
Моңа өстәп нәселдән килгән һөнәрне дә ташламый Фирдәвес абый, умартачылык белән шөгыльләнә. Авылда балта остасы дигән исеме дә бар.
“Быел да корылык. Тагын бер атна яңгыр яумый торса, сугарга ашлык булмаячак. Печән әзерли алсак ярар иде, – дип борчылып сөйли ул. – Иске булса да, үземнең техникам бар, аның белән эш итәбез. Ашлык булыр микән дип борчылабыз. Аннан башка терлек тотып булмый бит. Хәзер авылларда сыер саны кими, халыкка аны асрау авырлашты. Сатып алу бәясе бик түбән бит. Сөтнең бер литрын 13 сум 50 тиеннән алалар. Ә кибеттә аның хакы 40-50 сум. Туры сөт комбинатлары белән эшли башласак, алыпсатарларсыз эш иткәндә югарырак булыр иде, дип өметләнәм. Тотылган чыгымнар каплансын дисәк, бер литр сөт 20 сум булырга тиеш.
Сөтнең бәясе түбән булуы Татарстанны бер дә бизәми. Хөкүмәттән ярдәм аз. Улыма “Яшь фермер” программасы белән миллион ярым сум акча бирделәр. Аңа нәрсә сатып алып була? Эре малның бер башы 100 мең сум тирәсе тора. Ә асрарга күпме китә?! Кеше сыер асрасын өчен субсидия булса әйбәт. Бәядә дә тотрыклылык булып, аны югарыдан һәрвакыт күзәтеп торырга тиешләр. Хөкүмәт, сиңа бирәм, дими, миңа үзең бир дияргә ярата. Сыер малы кимемәсен дисәләр, ашлыгын, печәнен дә бушка бирә алалар. Бу Татарстан өчен авыр йөк булмас иде дип уйлыйм”.
Гафиятовлар әлегә сөтне алыпсатарларга сата, чөнки сакларга урыннары юк. Шушы көннәрдә фермаларына төрле җиһазлар кайтырга тиеш. Бераз эш җиңеләер иде, ди алар. Сөт суыткыч та тулы көчкә эшләп китсә, Бөгелмәнең сөт заводлары белән килешү төзеп, турыдан-туры алар белән эшләмәкче булалар. Ит җитештерәм дигән кешегә дә авыр. Фирдәвес абый әйтүенчә, алар аның килограммын 190 сумга саталар. Асраган кешегә бу бик аз, чөнки чыгымы күп. Ә сатып алган кеше кыйммәтсенә. Әлбәттә, шәһәрдәге кибет киштәләренә барып җиткәнче итнең бәясе арта...
Яшелчәсе дә кирәк
Гафиятовлар 15 сутый җирдә кыяр белән помидор үстереп тә саталар. Бу эш белән күбрәк Зөлфия апа шөгыльләнә. “Теплица эшен 12 ел элек башладык. Безнеке кечкенә ул, башкаларның әнә гектарлап. Яшелчә үстерү эшенә гыйнвар аенда ук ачы суыкта керешәбез. Март башында ук уңыш алам дисәң, кыш уртасында кар ерып, теплицаны полиэтилен белән уратырга кирәк, – дип биләмәләрен күрсәтеп йөри Зөлфия апа. – Кыяр, помидор орлыкларын инде декабрь башында ук утыртабыз. Теплицада эш авыр, ярдәмгә кеше яллыйбыз. Апрельдә инде көн саен диярлек уңыш җыябыз. Күп еллар дәвамында бер сатып алучы белән эшлибез. Ул Чаллыга алып китеп сата. Кыярның бер килограммы 60 сум тора, әкренләп ул 50 сумга, аннары 30 сумга ук төшә. Помидорны үстерсәң, бәясе көзгә кадәр бер чама була. Күпләп алу хакы – 40-50 сум. Чаллы кибетләрендә ул ике-өч тапкыр арттырып сатыла, әлбәттә. Чыгымнар капланамы? Төрлечә була. Без бит үз хезмәтебезне санамыйбыз. Газ кыйммәт. Утын мичләре дә бар, чөнки нык салкын кышларда җир бик туң була. Газның гына көче җитми. Теплица бакчада булгач, газны еракка үткәрергә кирәкми. Әмма түләүгә барыбер коэффициентлар өстәлә.
Кытайлар яшелчә үстерүдә химия куллана, җиргә утыртып та тормый. Ә бездә хәтта үсентеләрне серкәләндерү эшен бал кортлары башкара. Алар махсус кибетләрдә сатыла. Үзебезнең бал кортлары да ярдәмгә килә. Март башында үсентеләр чәчәк ата, шуңа күрә бал кортларын иртәрәк уятырга туры килә. Алар кыяр чәчкәсеннән бал алмый, юкка очалар булып чыга, шуңа хәлсезләнәләр. Бу вакытта хәл кертер өчен без аларга бал икмәге ашатабыз.
Кыяр, помидорларның үзләре серкәләнә торган сортлары да бар. Без “Эстафета” белән “Маша”ны утыртабыз. Соңгысы, кояшлы ел булса, яхшы уңыш белән куандыра. Менә узган ел көннәр болытлы булды, начар үсте”.
Эшлим дигән кешегә...
Хөкүмәт кеше авылдан китмәсен дип әйтә, моның турында күп сөйлиләр. Барыбыз да республиканың сыйфатлы ризык җитештерә торган көчле төбәк булып балкуын телибез. Әмма эшлим дип торган авыл кешесенә шартлар булуы да мөһим. Кырыс һава шартларында эшләп тә, табигый сыйфатлы ризык җитештерүчеләр бар, әмма хөкүмәт аларга ярдәмне чеметеп кенә бирә. Кайберәүләр: “Ник бездә Гали авылы юк икән?” – дип аптырый. Ярдәм тиешенчә булмагач, юк инде ул.
Римма БИКМӨХӘММӘТОВА
в„–81 | 05.06.2014