20.04.2015 Мәдәният
Татарстанның һәм Россиянең халык артисты Венера Ганиева татар эстрадасындагы хәлләргә объектив бәя бирү белән генә чикләнмичә, мәсьәләне хәл итү юлларын да күрсәтә. Юбилей көннәрендә халыкның яраткан җырчысы, шәкертләренең үткен остазы нинди уй-фикерләр белән яши? Әңгәмәдә ул шул хакта да бәян итте.
– Иҗатташ дусларыгыз Сезне хисчән, хәтта беркадәр дуамал, әгәр иҗатын чагылдырыр өчен яңа алым уйлап чыгарылса, ул, һичшиксез, аны башкарып чыгачак, диләр. Сез килешәсезме?
– Иҗат кешесе эзләнмәсә, нинди дә булса яңалыкка омтылмаса, үсүдән туктар иде. Тавышка килсәк, ул ниндидер тембрны эзләү булыр иде. Йә булмаса үзеңне төрле жанрда сынап карап була. Менә шундый максатларың булмаса, тормышның кызыгы калмый. Максатыма ирешер өчен җирне сөреп алга барам. Уңышка ирешү юллары катлаулырак булган саен кызыграк. Төрле жанрда эшләү – тавышны бөтен яктан сынап карау дигән сүз. Ә нигә сынамаска? Опера җырчысы 20 елдан лаеклы ялга озатыла. Ләкин бит дәрт ташып торганда, эшләргә теләк булганда иҗатка нокта куеп булмый. Бу хакта алдан ук уйлана идем: опера сәнгате белән генә чикләнмичә, романслар, халык җырлары, классик һәм заманча әсәрләр дә җырладым. Иҗади тәҗрибәләр истә калырлык булды. Әйтик, Камал театрының легендар режиссеры Марсель Сәлимҗанов мине “Риголетто” премьерасында күреп алып, “Зәңгәр шәл” спектаклендә Мәйсәрә роленә чакырды. Спектакльне Камал театрының яңа бинасы ачылу тантанасында куйдык. Бу – иҗатымны баеткан бик матур бер мизгел булды.
– Мәйсәрә – тавыш мөмкинлекләрен, шул ук вакытта артистлык сәләтен сыный торган образ. Кызганыч, замана Мәйсәрәләрендә тавыш булса, артистлык сәләте ярлы яисә киресенчә була...
– Артистлык сәләте бөтен кешегә дә бирелми. Ә бит җыр да кечкенә спектакльне хәтерләтә. Сәхнәгә чыккансың икән, синдә тамашачыны җәлеп итү, сихерләү сәләте булырга тиеш. Тамашачыны үз артыңнан ияртеп бару көче булмаса, сәхнәгә чыгуның кирәге бармы икән?
– Туган көн бәйрәмегез дәвам итә. Дусларыгыз, хөкүмәт тарафыннан бу кадәр игътибар булыр дип көткән идегезме?
– Яшәүнең бик матур чорына килеп җиттем. Миңа бик зур хөрмәт күрсәтелде. Дуслар, туганнар тарафыннан гына түгел, хөкүмәт тарафыннан да игътибар зур булды. Республика башлыгы Рөстәм Миңнеханов Хөкүмәт йортында кабул итте, Казан шәһәре мэры Илсур Метшин, ТӨРЕКСОЙ оешмасы тәбрикләде. Бу бит утыз елдан артып киткән иҗатыма бәя бирү, тәҗрибәмне хуплау дигән сүз. Гомер буе бюджет оешмаларында эшләдем һәм эшлим, бизнес белән шөгыльләнмәдем. Бүген мин опера театрында яшь талантларның кураторы, аларны спектакльләргә әзерләүдә катнашам һәм шушы эшемнән зур канәгатьлек алам. Мәдәният университетында шәкертләрем белән эшләү дә тормышымны баета.
Менә шул хезмәтемә бәя алу – ул алга таба эшләргә көч, дәрт бирә. Бик күп котлаулар кабул иттем. Америкадан, хәтта Австралиядән һәм башка илләрдән котлау телеграммалары килде. “Пирамида” күңел ачу комплексында узган концертыма да чит төбәкләрдән килгән кунаклар шактый иде. Шул көнне Теләче районының мактаулы гражданы иттеләр, анысы да күңелле булды. Әле дә котлыйлар. Игътибар кирәгеннән күбрәккә китте бугай инде. Хөкүмәтебезгә, җитәкчелеккә, милләттәшләремә бик зур рәхмәт. Бу – тагын да рухланып эшләргә этәргеч булды. Шушы күтәренке рух 22 апрельдә М.Җәлил исемендәге опера һәм балет театрында узачак иҗат кичәмдә ярдәм итәр дип уйлыйм. Бу инде классик юнәлештәге чара булачак. Анда “Башмагым”, “Шагыйрь мәхәббәте”, “Риголетто”, “Травиата” спектакльләреннән өзекләр тәкъдим ителәчәк. Кызыклы һәм эчтәлекле кичә көтелә. Бик дулкынланам. Чөнки күңелгә чал төс кермәсә дә, яшь дигәнең бара.
– Рөстәм Миңнеханов Сезне тәбрикләп машина ачкычы тапшырды. Утырып караганыгыз бармы әле?
– Аның төсе, җиңеллеге, уңайлыгы миңа бик ошады. Үзем руль артына утырмыйм. Иремә баштан ук, үземә үзем шофер буласым килми, әйдә, мин җырчы гына булып калам, дигән идем. Ул ризалашты һәм көндәлек эш графигын миңа җайлаштырып төзи башлады. Аңа ике энем дә ярдәм итә. Бу яктан мин бик бәхетле, өч шоферым бар (көлә). Алай да машинаны авылга кайтканда йөртеп карадым – бик ошады. Әмма машина йөртү – ирләр эше дип саныйм.
– Беренче остазыгыз Нәҗип Җиһановны искә алыйк әле. Сез аны язмышымда бик зур роль уйнады дип әйткән идегез.
– Нәҗип Җиһанов турында ярдәм итте дип әйтү генә аз булыр иде. Ул бит минем киләчәгемне хәл итте. Консерваториягә керү имтиханын “икеле”гә бирдем. Документларны кире алырга килгән җирдән күреп алды ул мине. Аның өметен акладым дип уйлыйм. Әйбәт укыдым, аннан опера театрына алдылар. Нәҗип Җиһанов белән очрашуны Аллаһ Тәгаләнең бер рәхмәте дип кабул итәм.
– Сез үзегез дә шундый ук эш эшлисез бит. “Сандугач” республика бәйгесе оештырып, анда җиңүчегә бюджет урынына укырга керү мөмкинлеген бирәсез.
– Һәрбер җырчы үз исемендәге бәйге оештырырга хыялланадыр инде ул. Ләкин аны башкарып чыгар өчен бик зур тәҗрибә таләп ителә. Оештыру җиңел эш түгел. Әмма ул саваплы гамәл. Быел “Сандугач” икенче мәртәбә узды. Узган елны Гөлсирин Абдуллина җиңгән иде. Быел Башкортстаннан Алия Карачурина шушы бәхеткә иреште. Катнашучылар күп булды, Россиянең төрле төбәкләреннән, хәтта Кытайдан да катнашырга теләк белдерүчеләр бар. Сәләтле балаларның барысын да барлап, билгеләп үтәргә тырыштык. Лауреат, дипломант булдылар, бүләкләр алдылар. Бәйгене оештыруга Мәдәният министрлыгы, Татарстан Президенты каршындагы мәдәниятне үстерүгә ярдәм фонды ярдәм итте. Бу җәһәттән Әсгать Сәфәровка, Айрат Сибагатуллинга, мәдәният һәм сәнгать университеты җитәкчелегенә рәхмәтемне белдерәм.
– Иң яраткан партияләр янәшәсендә күңелгә бик үк ошап бетмәгәннәре дә була. Шуларны искә төшерик әле.
– Нинди генә партиягә алынсаң да, син шуның эчендә яши, шул образ кебек кылана, фикерли башлыйсың. Бер караганда, бу бик җиңел, шул ук вакытта авыр эш. Мәсәлән, Джильда ролен уйнаганда мин Венера Ганиева түгел инде. Виолетта, Марфа, Разина һәм башка рольләр белән дә нәкъ шулай ук. Сәхнәдә башка язмышны уйнау, җырлау бик зур җаваплылык таләп итә. Син тамашачыны Джильда булганыңа инандырырга тиеш. Кайвакыт рольгә шулкадәр биреләсең ки, бер генә мизгелгә “уянып” китеп, абау, Венера, синме соң бу, дип сискәнеп китәсең. Рольгә ачкыч таба белү – остазларымның да хезмәте. Нияз Даутов, Валентина Лазько, Клавдия Щербинина – алар барысы да миңа ышанды һәм көчләрен кызганмады. Бүген ирешелгән кадәресендә аларның да өлеше зур. Күңелгә ятып бетмәгән образ исә Римский-Корсаковның “Снегурочка” операсындагы Кар кызы иде. Табигатем белән кайнар кеше булгач, хисле рольләрне үз итәм. Ә бу – салкын, дөньяга бернинди хис белдерми, мәхәббәтнең нәрсә икәнен дә белми торган образ. Мәхәббәтнең асылына төшенгәч кенә эреп юкка чыга. Йә, нинди партия инде бу? Эчке халәтемә бөтенләй туры килми, холыкны чагылдырып булмый. Шулай да, тора-бара бу партия дә ошый башлады. Ә иң яраткан рольләрем исә – “Травиата” операсында – Виолетта, “Риголетта”да – Джильда, “Царьская невеста”да – Марфа.
– Ә “Шагыйрь мәхәббәте”?
– “Шагыйрь мәхәббәте” – ул аерым бер тарих. Мин бу әсәрне үзгә бер хис, наз белән кабул иттем. Зәйтүнә роле миңа бик якын. Ул минем соңгы партияләрнең берсе иде. Дөрес, аны әле дә җырлый алам, ләкин җырламыйм. Чөнки Зәйтүнәгә 13 яшь, ә Венера Ганиевага 60 инде... Яшь арасы бик күп, шуңа күрә аерым кичәләрдә “тәмләп” өзеген башкару белән генә чикләнәм. Гәрчә яшьләргә караганда хислерәк, образны аңлабрак җиткерә алсам да. Минем бурыч татар халкына якын Зәйтүнәне иҗат итү иде. Ә бу телнең бөтен нечкәлеген тоеп, милләтеңнең үзенчәлеген белеп, үткәнен-бүгенгесен күзаллаганда гына барып чыга. Сүзнең бер иҗеген генә дөрес әйтмә, мәгънә үзгәрә, татар хәрефләрен әйтә белмәсәң, җыр имгәнә.
– Үзегез кебек үк тәҗрибәдән курыкмаган, кыю шәкертләрегез бармы?
– Шәкертләргә, җырчы мобиль булырга тиеш, дип гел әйтеп киләм. Уңышка ирешәсең килсә, бер өлкә белән генә чикләнергә ярамый. Эстрадада гына да күпме жанр бар: ретро җырлар, классик әсәрләр, заманчасы һәм башкалар. Әмма тавыш классик әсәрләрдә ныгый. Укучыларымның һәрберсе үзенчәлекле. Опера театрында, дәүләт хорында, җыр һәм бию ансамблендә, фольклор ансамблендә эшләүче шәкертләрем байтак. Эстрада юнәлешен сайлаган укучыларым Раяз Фасыйхов, Марсель Вәгыйзов, Лилия Муллагалиева, Алсу Хәбибуллина һәм башкалар – һәрберсе үзенчәлекле, төрле алымнарны уңышлы кулланалар. Әйтик, Раяз халык җырларын да, заманчасын да үтемле башкара, классик әсәрләр, романсларны да яратып җырлый. Мөнир Рахмаевны карагыз: сикерә-сикерә тамашачыны кыздыра да акапелла башкарып уйга сала, Рөстәм Яхин әсәрләре белән сокландыра.
– Киң кырлы шәхес булып ирешсен өчен булачак артист белән ничек эшләргә, нинди алымнар кулланырга соң? Юкса тавышы белән остазын кабатлаудан узмаучылар байтак бездә...
– Аның юлы бер генә: укучыны шәхес итеп кабул итү, табигать тарафыннан салынган күркәм сыйфатларны үстерергә тырышырга кирәк. Гадәттә кешене ватып, аны яңача төзергә омтылалар. Сындырылган кешедән артист әвәләп булмавы ахырда ачыклана үзе. Тик ул вакытта соң була инде.
– Эстрада хәлен халыкара бәйгеләр аша аңлап була. “Евровидение”гә омтылу, “Төреквидение”дәге чыгыш халәтебезгә анализ ясарга мөмкинлек бирде. Сез нинди кимчелекләр күрдегез, киләсе елда катнашсак, нәрсәләргә игътибар итәргә кирәк булачак?
– “Төреквидение” бәйгесе беренче тапкыр Төркиядә үткәрелгән иде. Анда минем шәкертем Алинә Шәрипҗанова дүртенче урынны алды. Узган ел Казанда Айдар Сөләйманов икенче урын алды. Беренче урынны алган Казахстан кызы белән чагыштырганда, ул башкарган җырда тавыш мөмкинлеген күрсәтү аз иде. Ә бит ул – бик сәләтле, музыкаль егет. Шуңа күрә бу бәйгегә бүгеннән әзерләнә башларга кирәк дип саныйм. Юбилей уңаеннан кабул иткәч, Рөстәм Миңнеханов та эстрада турында сүз кузгатты. Икенче урында торган зур милләт дип әйтәбез икән, безгә эстраданы күтәрергә һәм аның дәрәҗәсе төрки кардәшләр алдында горурланып күрсәтерлек булырга тиеш. “Төреквидение” мисалында мин мәсьәләне болай хәл итәр идем: җырчылар арасында кастинг үткәреп, аларны башкару осталыгы, артистлык җәһәтеннән бик зур өйрәтү эшләрен башлап җибәрергә. Артист бит ул тамашачының күңелен ачудан бигрәк, тәрбия эшен башкарырга тиеш. Зәвыкны исә җырлый белгән һәрбер кеше дә тәрбияли алмый. Без – моңлы һәм җырлый белә торган халык. Әмма җырлый белгән бар кеше дә сәхнәгә менә алмый. Тиеш тә түгел. Кызганыч, бездә әлегә әзерлеклесе дә, чиле-пешлесе дә сәхнәдә. Болай дәвам итә алмый. Фонограмма мәсьәләсен генә алыйк, югары сыйфатлы фонограммалар бармак белән генә санарлык. “Төреквидение”гә килсәк, кием дизайнерлары, шагыйрьләр, композиторлар, аранжировка ясаучылар арасында да бәйге үткәрмичә булмый. Арзанлы такы-токы җырлар, ташка үлчим башкару, зәгыйфь тавышлар чоры үтте инде.
– Бу мәсьәләне хәл иткәндә үзегез ничек катнашыр идегез?
– Президент кабул иткән көнне дә бу мәсьәлә күтәрелгәч, аны хәл итүдә катнашырга бурычлымын дип саныйм. Худсоветның рәисе булыр идем һәм бөтен көчемне, тәҗрибәмне кулланыр идем.
Гөлинә ГЫЙМАДОВА
56 | 17.04.2015
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
- “Голос. Дети” проектында катнашучылар өчен вакытлыча яшәү урыны бирелдеме, әллә тору мәсьләсен үзегез хәл иттегезме?
- Торакны катнашкан балаларның әти-әниләре үзләре тапты.
- Финалдан соң Сәйдә үзен ничек хис итә?
- Хәзер ял итә. (елмая). Эмоциональ яктан бик арыды. Бик нык борчылды шул. Финалга бер көн кала салкын да тигән иде. Тамагы авыртты. Табибка күренеп, тамагына дарулар тамыздылар. Мондый каршылыклар булуына карамастан, барысына түзеп, барлык кеше алдында лаеклы чыгыш ясады. Өченче урынны алуына бик шатланды. “Миңа беренче урын кирәкми. Сабина Мостаева беренчелеккә чыгарга хаклы”, - диде Сәйдә. Сабина белән бик дуслаштылар алар. Гел бергә булдылар. “Сабина, мин бары синең җиңүеңне телим”, - дип әйтә иде аңа Сәйдә.
.jpg)
- Финалдан соң барлык катнашучылар белән җыелу булдымы?
- Андый җыелу булмады. 17 апрель көнге финалдан соң, икенче көнгә Казанга кайтып киттек. Ялгышмасам, шул финал көнне җиңгән Сабина Мостаева “Беренче канал”да баручы “Вечерний Ургант” тапшыруына китеп барды. Пелагея финалда калганнарны үзенең грим бүмәсенә җыйды. Рәхмәт әйтеп, үзеннән истәлекле бүләкләр тапшырды. Җәй көне Пелагеяның Санкт-Петербургта сольный концерты була. Менә шунда Сәйдәбезне чакырып калды.
- Сер булмаса, Пелагея үзеннән Сәйдәгә нинди бүләк ясады?
- Сер түгел. Көмеш алкалар бүләк итте.
- “Голос. Дети” проектына булган фикерләрегез, теләкләрегез?
- Беренче сезон башланганда ук гадел түгел дип уйладык. Татар кызы Сәйдәне финалга чыгармаслар, дидек. Барысы да гадел булып чыкты. Хәтта СМС-тавыш биргәндә дә. Барысы да үз күзләребез алдында барды. Әле хәзер дә өченче урын яулап алуыбызга куанып бетә алмыйбыз. Алда әйтеп үткәнемчә, бу безнең уртак җиңүебез. Барлык Татарстанга чиксез рәхмәтлебез! Әлбәттә, “Голос. Дети” проектының оештыручыларга, наставникларга һәм анда хезмәт куйган барлык кешеләргә дә! Бу чыннан да зур проект. Аның артында күпме кеше хезмәте. Сәйдәнең шулхәтле татар телендә җырлап, финалга үтәсе килде. Аллага шөкер, теләге тормышка ашты. Зур җиңү белән котлау йөзеннән, 23 апрель көнне Сәйдәне Казанның “TEATRO” клубында узачак “Tatar Star” кичәсенә чакырдылар. Анда ул тамашачы яратып өлгергән җырларын башкарып, котларга килгән кунаклар белән якыннан аралаша алачак.
.jpg)
.jpg)