"Сәләт" проектлары җитәкчесе, галим Җәүдәт Сөләйманов

"Сәләт" йорты тамашачылары

"Сәләт" клубының төрле елларындагы президентлары

"Сәләт" йорты кунаклары сөйләшүне игътибар белән тыңлады

"Сәләткә-20" чарасы беркемне дә битараф калдырмады

"Сәләт" укытучылары: Рабит Батулла, Риф Гатауллин, Римма Ибраһимова

"Сәләт" барлыкка килгәннән башлап аны рухландырып торучы шәхесләр

"Сәләт"нең туган көненә багышланган чараны алып баручы Ислам Вәлиев

"Сәләт" йолдызлары, эстрадада, журналистикада һәм башка өлкәләрдә уңышка ирешкән элекке сәлкешләр

Автор-башкаручы Ләйсән Әсхәтова (с)

"Сәләт" йортына гаиләләре, балалары белән килгән остазлар, элекке сәлкешләр дә бар иде

"Сәләт"тән үсеп чыккан "Ялкын" журналы баш мөхәрирре, шагыйрә Йолдыз Миңнуллина һәм автор-башкаручы Илназ Сафиуллин

"Сәләт"тә кавышкан гаиләләр

"Сәләт" йортына гаиләләре, балалары белән килгән остазлар, элекке сәлкешләр дә бар иде

"Сәләт" йортына гаиләләре, балалары белән килгән остазлар, элекке сәлкешләр дә бар иде

Язучы Рабит Батулла

"Сәләт"нең иң яңа буын вәкилләре

"Сәләт" йортында бүләк алучы сәлкешләрнең хис-кичершеләре йөзләренә кадәр чыкты. Җылы, ихлас чара булды

"Сәләт" хәрәкәтенә нигез салучыларның берсе, Азатлык радиосы хезмәткәре Али Гыйльми

"Сәләт"тән чыккан "Удар-Татар" КВН такымы егетләре

Элеккеге сәлкеш, билгеле яшь режиссер, видео оператор Илшат Рәхимбай

Туган көн чараларында катнашкан сәлкешләргә "әтиләре", хәрәкәткә нигез салучы Җәүдәт Сөләйманов хәер-фатихасын бирде, иң актив сәлкешләргә мактау хатлары, истәлекле бүләкләр тапшырылды  

Айдарның оешмасы "PIXEL" иҗат мастерское дип атала. Ә шушы көннәрдә Айдар Шәймәрданов клипка заказ бирүчеләр арасында 50 мең сум уйнатачагы турында белдерде. Татар шоу-бизнесы өчен шактый саллы сумма бу. Бәйге "Алачык" дип атала һәм ул 2015 ел буе дәвам итәчәк. Җиңүче 2015 елның декабрендә зур концерт тамашада билгеле булачак.

Бәйгенең шартлары: https://vk.com/club68903015?w=wall-68903015_224

50 мең сумга дәгъва кылучыларның кайберләре инде билгеле. Менә алар: Алмаз Хәсәнов, Алтынай, Илзилә, Филүс Каһиров, Эльвира Хамматова, Алинә Сафиуллина, Ирина Сәйфуллина, Фидарис Мортазин, Ильяс Халиков, Динар Шәймәрданов.

Сүз уңаеннан, Динар - Айдарның энесе ул. Әмма моңа карап кына Динарның бәйгедә җиңү шанслары күбрәк түгел. Чөнки бәйгенең шартлары буенча бүләк зал тулы кеше күз алдында уйнатылачак. 

Менә Айдар Шәймәрданов һәм аның командасы төшергән берничә клип: 

Өч ул

Алар хәзер ялгышларын аңлап, үкенәләрдер, дип уйлыйсызмы? Кызганычка каршы, андыйлары бик сирәк. Әмма манара кискән һәр кешегә үзе исән чакта ук фаҗига, нинди дә булса бәла-каза килгән. Коръән тотты, Аллаһы Тәгалә сукты, муллалар каргышы төште, ди халык.

Без бу турыда Тарих инс­титутының этнология бүле­генең өлкән фәнни хезмәткәре, тарих фәннәре кандидаты Лилия СӘГЫЙ­ТОВА белән сөйләштек.

Нинди бәйге турында сүз бара: https://vk.com/onlinetatar?w=wall-81763294_229%2Fall

Бәйгедән сез дә читтә калмагыз. Миксер отарга мөмкинсез. Җиңүчене билгеләүгә нибары 2 көн калды. Әле өлгерәсез!

1

2

3

4

5

6

Актер "Ледниковый период" тапшыруында алган казанышлары турында сөйли башлагач, Татьяна Тарасова аның авызын япты. " Я хәзер бөтен ил алдында кыйнаган хатының алдында гафу үтенәсең, яки мин китәм! Сиңа өстәл артына утырып кубоклар түгел күрсәтеп утырырга түгел, ә башка җирдә утырырга кирәк",- дип ультиматум куйды.

Бәшәров бу сүзләрдән соң, тормыш иптәше Екатерина Архарова алдында гафу үтенде. Шулай ук ул Тататьяна Тарасовага интернетта чыккан имеш-мимешләргә ышанмаска кушты.

Моннан соң студия тынычланды һәм тапшыру гадәти режимда үтте. Китәргә җыенган Тататьяна Тарасова уеннан кире кайтып, әңгәмәне дәвам итте. 

Шул ук сораштыру барышында һәр унынчы респондентның сигезе балачакта китап укыганны тыңлап үсүен искә алган. Россия халкының өчтән бере исә балачактагы китапларын бүген дә кадерләп саклавын һәм аны балаларына да укуын белдергән. Ә сез балагызга китап укыйсызмы?

Дамир ШАКИРОВ, Татарстан китап нәшрияты директоры:

– Баласына китап укучы ата-аналар саны кими дигән фикер белән килешмим. Дө­рес, араларында телен югалткан, баласын телевизор йә булмаса компьютер каршына утыртып куеп, үз юлында йөргән ата-аналар да җитәрлек. Тик соңгы арада күбесе баласын шушы “тартма”дан чикләргә тырыша башлады. Балаларына китап укучылар саны, кире­сенчә, арта бара, дияр идем. Бүген республикада балалар өчен китаплар уртача 7-8 меңлек тираж белән чыга. Китаплар чыга тора, тиз арада сатылып та бетә. Дө­рес, бу юнәлешне әле тагын да үстерергә кирәк. Китапка реклама җитеп бетми. “Оясында ни күрсә, очканында шул була” ди­гәндәй, китапка мәхәб­бәт­не балалар бакчасында, гаиләдә үк тәрбия­ләргә ки­рәк. Безнең гаиләдә, мә­сәлән, китап укымыйча торып булмый. Баштарак балаларга укыдым, хәзер инде оныклар китап укыганны көтеп тора. Киләчәктә яңадан китапка әйләнеп кай­тырбыз дип өметләнәм.

Рөстәм ИСХАКОВ, жур­­налист:

– 26 декабрьдә кызыма өч яшь тула. Аңа халык әкиятләре белән “Аю булу җиңелме?” дигән балалар өчен татарча шигырьләр китабы укыйм. Китапны һәр көн укырга тырышабыз: бер көнне әнисе укыса, икенче көнне мин. Миңа калса, хәзерге ата-ана баласына, элеккеге заманнар белән чагыштырганда, игътибарлырак. Шу­ңа күрә социо­логларның фикере белән килешмим.

Айсылу ЛЕРОН, “Татар радиосы” ди-джее:

– Өч яшьлек кызым Фә­ридәнең иң яраткан шө­гыле – китап уку! Хәреф­ләрне таный, тик әлегә сүз итеп укый алмый. Әмма бу безгә һич кенә дә комачауламый! Яраткан берничә китабы бар: Габдулла Ту­кайның “Шү­рәле”се, “Шалкан” әкияте, балалар өчен әкият-ши­гырь, җырлардан торган бик зур бер җы­ентык. Соң­гысында урын алган “И туган тел”, “Әйт әле, күбәләк”, “Бер кыз бала”, “Әни диеп язым куйдым”, “Кәрия-Зә­кәрия” һәм башка шигырь, җыр, такмакларны Фәри­дәбез яттан белә! Рус әдәбиятын да калдырмыйбыз, Чуко­вс­кий­ның “Доктор Айбо­лит”ын шулай ук ятлап яткан чак. Кызы­быз­ның бүл­мәсендә махсус китап киштәсе бар, анда әкият китаплары да, әлифбалар да җыелган. Һәр кичне яныма үзе берничә китап алып килә, шуларны рә­хәтләнеп кычкырып укыйбыз.

Илшат ВӘЛИЕВ, җыр­чы:

– Безнең балалар, китап укымасаң, бөтенләй йокламый. Кечкенә чактан ук аларга, әнисе белән чиратлашып, төрле халык әки­ятләре укыдык. Бертигез күләмдә татарча да, русча да укырга тырыштык. Аннары мин үзем бә­ләкәй чакта укыган Владис­лав Крапивинның “Дети си­него фламинго”, К.Чу­ков­­скийның “Доктор Айболит”, Э.Берроузның “Тар­­зан” кебек китапларын рә­хәтләнеп балалар өчен дә, үзем өчен дә яңа­дан укып чыктым. Хәзер инде әкрен генә балалардан, кү­зем арыды дигән хәйлә табып, үзенә укытам. Бабай мине шулай итеп гәҗит укыта иде.

Эльмира НИЗАМОВА, эшмәкәр (Арча районы, Пөшәнгәр авылы):

– Кызыма алты яшь. Аңа татарча әкиятләр укыйм. Хәзер бит балалар өчен китаплар төсле, матур булып чыга. Мин, го­мумән, китап укырга яратам. Кызым да, китап алып кайт, дип кенә тора. Ә тикшеренү нәти­җәләренә килгәндә, алар бе­лән килешеп бетмәс идем. Танышларым арасында да балаларына китап укучылар күп. 

Танылган профессионал рәссам, Россия Рәссамнар берлегенең Самара бүлеге әгъзасы Нурхәтим Бикуловның бу күргәзмәгә 8 эше куелган иде. Аның хатын-кызлар портретларына сокланмыйча мөмкин түгел. Шулкадәр тере, җанлы булып күренәләр алар! Ә менә “Балачак хатирәләре” дип аталган рәсемдә атка атланган малайлар су буенда атларын коендыра. Аларга карап, балачакның күңелле мизгелләре искә төшә. Ат коендыру уен гына түгел, яшьләрне чыныктырган, зур тормышка әзерли торган мөһим чараларның берсе дә бит. Бикуловның “Яз килде” рәсеменә карагач, күңелдә шатлык хисләре туа, күңел күтәрелә. Җәйге матур көн, табигать һәм кешеләрнең бердәмлеге рәссамның тагын бер эшендә тасвирланган.

Самараның “Яктылык” татар мәктәбе укытучысы, ә күңелендә - рәссам Вагыйз Хәйруллов коллегаларының портретларын ясаган. Милли киемдәге чибәр кызлар, спорт белән шөгыльләнүче егет образларын иҗат иткән Вагыйз әфәнденең безнең “Яктылык” мәктәбенең укытучысы булып эшләве белән бәйле икәне аңлашыла.

Дилә Кәбирова Самараның опера һәм балет театрында рәссам- декоратор булып эшли. Аның һәм Наил Мифтахетдинов рәсемнәрендә чәчәкләр үскән болыннарга карап, дөньяның матурлыгына сокланасың һәм үзеңдә яшәү көче артканын сизәсең.

Мин дә күргәзмәгә үземнең эшләремне куйдым. Аларда туган авылым Камышлы, Идел буе табигате, әткәй һәм әнкәйнең портретлары...

“Остается прикрывать” дип аталган картинамда немец-фашистлар концлагереннан тоткыннарның биек таулар аша качуы сурәтләнгән. Иптәшләре булса да качып котылсын өчен, бер батыр аларны сакларга дошманга каршы чыга.

Туполев исемендәге конструктор бюросының Самара филиалында бергә эшләгән бик яхшы дустым Евгений Корчевский “Туполев А.Н. на летном поле” рәсемен ясый башлаган иде. Ул кинәт кенә вафат булгач, картинаны мин тәмамладым.

Балачактан ук рәссам булырга хыяллана идем. Сугыш елларында мәктәптә рәсем дәресләре укытылмады, Шуңадыр да рәссам булырга хыялым көчле булса да - сәнгать институтына керә алмадым, билгеле. Тик башка уку йортын тәмамлап, авиаинженер булып эшләгәндә дә бу хыялым сүнмәде, көчәйде генә. Шуңа күрә Мәскәүдә командировкаларда булганда төрле күргәзмәләргә йөри идем. Третьяковка - минем сәнгать училищесы, ә табигать үзенең бай палитралары белән минем өчен академия булды.

Самараның “Чайка” Мәдәният йортында бу күргәзмә 16 декабрьга кадәр эшләячәк. Без - биш рәссам, иҗат җимешләребездән тамашачылар илһам, шатлык алырлар, дип өметләнәбез.

Самараның татар рәссамнары күргәзмәсен оештырып, иҗатыбыз белән милләттәшләребезне таныштырырга мөмкинлек биргән өчен, өлкә “Туган тел” татар җәмгыяте президенты Ильяс Шәкүровка рәхмәтлебез. Киләчәктә башка рәссамнарны да бергә җыеп, мондый күргәзмәләрне зурлап оештырасы иде, дигән теләктә калабыз.

1

2

Азат НАДИРОВ, рәссам, өлкә “Туган тел” татар җәмгыяте әгъзасы.
 

Эльвира Хәйруллинаның «Яңа Гасыр»га үпкәсе бар

– Эльвира ханым, хәлләрегез ничек? Ниләр майтарып ятасыз?

– Хәлләрем яхшы. Филармониядә эшләп йөрим. 1995 елдан бирле шунда хезмәт куям.

– Соңгы арада сәхнәдә күренмисез?

 –Кая чакырсалар, шунда барам.

– «Сольный» концертлар куярга уйламыйсызмы?

– Әлегә көтелми.

– Альбом чыгару өстендә эш­ләмисезме?

– Альбом чыгару модада түгел бит хәзер.

– Концертларда да күренмисез.

– Нигә моны миңа әйтәсез? «Яңа Гасыр» җитәкчелегеннән сорарга кирәк. Чакырмыйлар бит. «Яңа ел» кичәсенә чакырмадылар, башка проектларга да дәшмиләр. «Бармыйм» дигәнем юк. Яңа җырларым да бар, һаман яздырып торам. Әмма «Мине төшерегез», «мине күрегез» дип әрсезләнеп йөрергә яратмыйм.

Сәгыйть Гыйбашев «сольный» концертка әзерләнә

– Кайда югалдыгыз, дисезме? Югалмадым да кебек. Менә Ләйсән Гыймае­ва концертында катнаштым. Тамашачы сагынган, җырларымны таныйлар. Алга таба да Ләйсән белән эшләргә исәп. Чаллыга, Мамадышка җыенабыз. Үземнең «сольный» концертымны да куясы килә. Февральдә районнарда йөрергә, мартта, озын тәнәфестән соң, Казан тамашачысы алдында имтихан тотарга уйлап торам. Музыка белән шөгыльләнәм. Шушы арада дүрт яңа җыр яздырдым. Кайда эшлисез дип. Кайда акча – шунда мин (көлешәбез). Узган ел «Татарча солянка», «Ретро-концерт» кебек концертларда катнаштым.

Гаиләгә килгәндә, барысы да тыныч. Тормыш иптәшем Фәридә институтта укыта, олы улым Алгиз Биектауда хирург-стоматолог булып эшли. Кечесе Айнур Казан юридик институтының өченче курсында белем ала.

Виталий Агапов юбилейга әзерләнә

– Сәхнәдән югалмадым мин. Ә менә телевидение­дән күренмимдер, бәлки. Күптән түгел «Хөршидә-Мөршидә кунак җыя» концертында катнаштым. Аны ТНВ 1 гыйнвар көнне күрсәтәчәк. «Уфа – Казан юллары» концерт тамашасы белән Башкортстаннан кайтып төштек. «Моңлы Чаллы» дигән җыр театрым бар. Бик талантлы яшьләр белән эшлим. Киләсе елга 55 яшь тула, юбилей концерты белән Башкортстан, Татарстан киңлекләрен иңләргә исәп.

Эльвира Розали: «Мине санга сукмыйлар»

– Балалар өчен Яңа ел мюзикллары әзерлим. Татар музыкасында мине бәяләмиләр. Мин башка түбәнсенмәячәкмен.

Гөлнара Исмаева: «Яңа сулыш белән иҗат итәм»

– Мин югалмадым. Нью-Йоркта яшим, шәхси студиямдә эшлим. Америка, Канадада концертлар белән йөрим. Мин монда бик бәхетле. Иҗат белән рәхәтләнеп шөгыльләнә алам, берәү дә комачауламый, тәгәрмәчкә таяк тыкмый. Тере гитара тавышына «Романсы» дигән проект башлап җибәрдем. 2011 елда «Арабыз­да – океан» исемле альбом чыгардым. Америка музыкантлары минем белән очрашканчыга кадәр татарлар турында ишеткәннәре дә булмаган. Татарча да, инглизчә дә җырлыйм. Бездә сәгать иртәнге алты. Төне буе чираттагы концерт өчен музыка яздырдык менә.

Эльнара Нурмөхәммәтова бәби үстерә

– Мин хәзер артист түгел бит. Ничек дип әйтим? Тормыш позициямне алыштырдым. 2010 елда намазга ­бастым. Сәхнәдән китүемнең дә төп сәбәбе шул. Дәүләт хезмәтендә хисапчы булып эшләдем. Узган ел кияүгә чыккан идем. 27 ноябрь көнне кызыбыз туды. Наилә дип исем куштык. Сәхнәне сагынмыйм, ю-юк. Минемчә, хатын-кызның урыны сәхнәдә түгел, гаиләдә, ире, балалары янында булыр­га тиеш.
 

Самара өлкәсе губернаторының сәламләү сүзләрен форумда катнашучыларга губернатор администрациясенең милли һәм конфессиональ сәясәт идарәсенең баш консультанты Роман Кирсанов җиткерде.

- Эш белән тәэмин итү белән беррәттән, яшьләрне мөселман иттереп саклап каласы иде, чөнки глобаль үзгәрүләр чорында бу - бигрәк тә авыр мәсьәлә. Хәзер кешенең психикасына зур басым ясала. Бүгенге дөньяда байлык туплауны күпләр беренче урынга куя. Килеп чыккан икътисади кысаларда намус, тугрылык кебек кеше сыйфатлары зәгыйфьләнгәннән-зәгыйфьләнә. Бу хәлдә без үзебезне ничек итеп саклый алырбыз икән?

Мөселманнар буларак, ислам дине кануннарын хәлебездән килгән кадәр үтәп барырга тиешбез. Дөньяның яңа чакыруларына бу безнең җавабыбыз булыр, - дип сөйләде Самара шәһәренең татар милли-мәдәни автономиясе советы әгъзасы, Самара өлкә губернаторы администрациясенең муниципаль берәмлекләр белән эшләү буенча консультанты Илдар Тренгулов.

- Күпмилләтле, күпконфессияле фирмаларда, оешмаларда эшләп, мөселманнар өчен намаз уку, ураза тоту кебек фарыз гамәлләрне үтәү өчен мөмкинлекләр тудыру мәсьәләсен Россия дәүләте биеклегендә чишү бигрәк тә урынлы булыр иде, - дип белдерде Уфа шәһәренең Зәйнулла Рәсүлов исемендәге мәхәллә имамы Әхмәт хәзрәт Әхмәров.

Форумның төп максаты: ислам дөньясы ишекләрен ачып, яшьләрне ничек тә дингә тарту. Хәзерге заманда диннәр арасында кешеләр өчен керәш бара. Самара урамнарында үзләрен саф ислам вәкилләре дип атап, тәмле телле мөселманнар сезне ничек кенә үз кулларына төшерү юлларын эзләмиләр. Әнә, шул “дөрес” дингә үгетләүче егетләр: “Сез безнең дингә күчсәгез, АКШ гражданлыгы да алырга мөмкинчелегегез туачак”, - дип ышандырып маташалар әле.

Күптән түгел 90нчы еллардагы танышым Туктаргалине очраттым. Кайчандыр түбәтәен салмыйча йөргән егет иде бит ул. Хәзер: “Түбәтәйне ташладым, мәчеткә дә йөрмим, мин хәзер евангелист баптистлары чиркәвенә йөрим. Безнең татар муллалары кеше белән сөйләшә белмиләр ич, ә менә баптистлар чиркәвенә килгәч, таң калдым. Кешегә никадәр игътибарлы, ярдәмчелләр. Аларның башкаларга карата бер тупас сүз әйткәннәрен ишеткәнем юк. Бу миңа шул кадәр ошады ки, хәтта сиксән яшенә җитеп килгән әниемне дә баптистлар чиркәвенә алып килдем, - диде ул.

Шушы көннәрдә генә әле Перекопский урамындагы баптистларның Преображение чиркәвенә барып чыктым. Аның баш администраторы белән сөйләшеп киттек.

- Бездә татарлар әллә ни күп түгел, ләкин килгәлиләр. Бер шундый ир-ат Калинин исемендәге өлкә хастахәнәсеннән авыр чир белән безгә килеп эләкте һәм безнең догалардан соң терелеп китте. Аның хатыны әле гыйбадәткә йөрми, ә менә хатынының әнисе белән үзе даими рәвештә килеп торалар, - дип сөйләде ул.

Биредә мин Алик исемле үзбәк егетен дә очраттым. “Бу чиркәүгә мин 6 елга якын йөрим инде”, - диде ул миңа.

Элеккеге заманнарда христиан миссионерлары чукынмаган татарларны елгадагы бозны ватып, көчләп бәкегә сала торган булганнар. Тик бу кешеләр үлсә үлгәннәр, ләкин диннәренә тугры булып калганнар. Ә хәзер шушы Туктаргали, Алилар хәленә төшмәсәк ярар иде.

Гаҗәп бит, бүген түбәтәй киеп мәчеткә йөргән егетебез, абзыебыз берсекөнгә староверлар чиркәвенә китеп бармасмы?! Я булмаса, бүген ап-ак яулык, хиҗап киеп йөргән татар хатыны иртәгә баптист чиркәвендә утырып, гыйбадәт кылмасмы?!

Ислам дине әһелләре дә килеп чыккан бу хәлне аңладылар кебек. Алар да, үзләренең диндәшләрен югалтмас өчен, зур көрәш юлына басмакчылар. Бу яшьләр форумы да моңа ачык дәлил түгелмени? Самара өлкәсе мөфтие Талип хәзрәт Яруллин: “Бүген бер генә кешене булса да ислам диненә җәлеп иткәнбез икән, бу безнең зур уңышыбыз”, - дип юкка гына әйтмәгәндер.

2012 елда үткәрелгән Бөтендөнья олимпия уеннарының җиңүчесе, көрәшче Таһир Хайбуллаев үзенең спорттагы уңышлары турыдан-туры ислам диненә бәйле икәнлеген әйтте.

- Көрәш мәйданчыгына чыгар алдыннан һәр юлы Коръән сүрәләре укып чыктым, - диде ул. Моңа аны балачактан ук әбисе белән бабасы өйрәткән икән.

Форум яшьләр өчен булса да, аларның саны аз иде. Күпчелекне урта яшьләрдәге һәм аннан да өлкәнрәк ир-атлар, хатын-кызлар тәшкил итте. Сабан туена халык ташкындай көне буе агыла да агыла, ә мәчеткә килүче яшьләрне бармак белән генә санарлык. Моңа кем гаепле? Димәк, яшьләребез белән эшлисе дә эшлисе генә әле. Эшләмибез икән, димәк, без авызыбызны ачып калабыз, дигән сүз бу.

Татар дөньясында тагын бер зур проблема үзенең чишелешен көтә. Балага татар, мөселман исемнәрен кушу. Татарның сабыена яңгыравык, мәгънәсез исемнәр биреп куюлар татарны юкка чыгармаслармы?

Балаларыбызга Алинә, Мария, Инзира, Елена дигән милләтебезгә хас булмаган исемнәр кушып, татарлыгыбызны бөтенләй югалтабыз түгелме? Бу хәсрәт безнең Самара өлкәсен генә түгел, башка төбәкләрне дә басып алган. Милли һәм дини тәрбия алмыйча үскән балалар, үсә төшкәч, мәчеткә йөрер дисезме? Әлбәттә, юк!

Мондый исемнәр куеп сабыйның йөрәгеннән бар булган татарлыгын, мөселманлыгын алып ташлау түгелмени бу? Исем биргән көнне ул баланы мәчет, ислам дөньясыннан читләштерәбез түгелме соң?! Соңыннан: “Яшьләр нигә мәчеткә йөрми?! – дип аптырыйбыз.

Форумга “Россия” телевидениесе каналында “Мөселманнар” тапшыруын алып баручы Динара Садретдинова да Мәскәүдән килгән иде. Ул дин турындагы тапшыруларны ничек әзерләве турында тәфсилләп сөйләде. Ә менә залдан яңгыраган: “Нигә сез ислам хакында зур иттереп сөйләшүләр үткәрмисез?” – дигән сорауга ханым: “Безнең мөмкинлекләр зур түгел, чикләнгән”, - дип җавап бирүдән узмады.

Форумнан чыгып барганда, Сызран, Октябрьск шәһәрләре, Сызран һәм Шигон районнары мөселманнарының имам-мөхтәсибе, Сызран шәһәренең баш имамы, ахун Илгизәр хәзрәт Сәгъдиевның: “Моннан егерме ел элек Самара өлкәсе мөселманнары корылтаенда нибары өч кенә яшь кеше бар иде, хәзер менә бу форумда ун мәртәбәгә күбрәк булды”, -дигән сүзләре дә мине шатландырмады. Самара төбәгендә яшәгән йөз меңнән артыграк татар өчен бу зур күрсәткеч түгел. Димәк, яшьләр белән эшләргә дә эшләргә әле.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

Шамил АБДЮШЕВ фотолары.

Мулла йорты түгел – Аллаһ йорты

Быелның февраль ахырында авыл мулласы булып куйган Нәфис абый турында республиканың икенче бер басмасына язган идем инде. Шул вакытта ук ул үзен закон юлы белән сайланган мулла дип атаган иде. 700 кеше исәпләнгән авылда мулла сайлауда 32 кеше генә катнашкан. Җыелышның протоколы да бар, янәсе, әмма мулла миңа аны күрсәтмәгән иде. Дини белеме булмаган мулланың мәчеткә хуҗа булуы авылның кайбер кешеләрендә канәгатьсезлек уяткан иде. Ул вакыйгалардан соң салада дини тормыш рәтләнгәндер дисәм... Кая ул! Һаман ызгышалар.

Инде яз башында ук Нәфис Ханнанов егермеләп хатынны, шул исәптән ике остабикәне мәчеткә кертми башлаган, шуңа да мөслимәләр дини белемне авыл мәктәбендә алырга мәҗбүр. Инзилә апа Маннанова да шулар сафында. Чупайда туып үскән, Әлмәтнең Үзәк мәчетендә өч еллык курсларда белем алган. Нәфис абый муллалыкка килгәнче, бу хатыннар мәчеттә тыныч кына дин белемен укып йөргән. Әмма хәзерге мулланың үз йортына түгел, ә Аллаһ йортына ни өчен кертмәвен үзләре дә белми. Авыл мөслимәләрен инде берничә ел Чупайга Әлмәттән килеп йөрүче Миңнегөл апа Мостафина укыта. Мулла хатын-кызларга: «Укытучыгыз белем бирер­гә миннән рөхсәт сорасын», – дигән.

– Без бит бер үк максатта эшлибез. Коръән ашлары уздырабыз, дини гореф-гадәтләрне саклап калырга тырышабыз, авыл халкын дингә якынайтмакчы булабыз. Шуңа да Нәфис абый безне аңлар дип өмет итәбез әле, – диде Инзилә апа.

Чупай мөслимәләре Әлмәт мөхтәсибәтенә дә барып караган, әмма анда аларга сабыр итеп, рухани белән уртак тел табарга киңәш иткәннәр. Дөрес, мәчеттә октябрьдә хатын-кызлар өчен беренче класс ачып, Үзәк мәчеттә белем алган Фәния апа сигез хатын‑кызны хәреф танырга өйрәтә башлаган. Шәкертләре арасында мулла хатыны да бар. Мәктәптә һәм мәчеттә белем алучы хатыннар бер-берсен дошман күрми, киресенчә, Фәния апа укучылары Миңнегөл апаныкылары үткәргән дини мәҗлесләргә йөри.

Ә Миңнегөл апада белем өстәп йөргән Инзилә апа күрше Мәмәт авылында унга якын хатын‑кызны мәчеттә укыта. Үзәк мәчеттәге курсларны тәмамлаганнан соң, аңа Әлмәт районында дини тәгълимәт таратырга ярый дигән таныклык та биргәннәр. Авыл мулласы Шәехзам хәзрәт Хаҗиәхмәтов белән килешеп эшлибез, ди.

«Тәүбәгә килсеннәр!»

Чупай мулласы мине каршы алганда, үземне ил чиген үтәргә ашкынган кеше сыман хис иттем. Кулына кәгазь бите белән ручка алып, башта мине кем җибәргәнен язып алды. Журналист таныклыгын күрсәтүемне таләп итте. Соңыннан командировка кәгазен сорады. Анысы үзем белән юк дигәч, мулла мине яшерен рәвештә генә тикшерү уздыраммы әллә, дип тә шикләнде. Безнең сөйләшүне аның туган-тумачасы түгәрәккә җыелып тыңлады һәм комментарийларын биреп барды.

Нәфис абый әйтүенчә, яз көне басылган язмам аның сакалындагы бер бөртеген дә селкетмәгән. Бәлки сакалның кайда урнашканын белмимдер дип, нәни сакалын сыпырып та күрсәтте. Сөйләшүне теркәп бару өчен, букчамнан планшетымны тартып чыгарган идем, әмма аны кире тыгып куюымны таләп итте. Нәфис абый партия мәктәбендә укыганы белән шулкадәр мактанды, әйтерсең мулла булу өчен фәкать партия мәктәбен бетерү кирәк. Тагын бер мактанырлык гамәле – муллабыз берничә көн Казандагы ­Россия ислам инс­титутында белем эстәп кайткан. Әмма ничә көн икәнен әйтмәде.

Түгәрәккә җыелган туган-тумачасы сүзләренә караганда, муллалыкка килгәч, авылдашлары Нәфис абыйны сынап та караган. Әйтик, гап‑гади Коръән ашына дип барган мулланы чынлыкта Корбан ашына дәшкән булганнар икән. Әмма мулла югалып калмаган, хикмәтнең нидә икәнлеген сизеп, алдан ук әзерләнеп куйган. «Сынаулы» мәҗлесләр тәмамланганнан соң, руханины судан коры килеш чыга алганы өчен, шыпырт кына мактаучылар да булган. Хатыны әйтүенчә, Нәфис абыйга авылда пычрак атучылар күп. Мулладан бигрәк, шушы хәлләрдән туган-тумачалары гарык, ахрысы. Әмма кияве «Бирешмә!» дип каенатасына көч‑куәт биреп тора.

Мулладан хатын-кызларны мәчеткә ни өчен кертмәвен сорадым. Беренчедән, аның сүзләре буенча, хатын-кызлар мәчеттә укып йөргән чакта шәһәрдәге сыман ясалган бәдрәфтә хаҗәтләрен үтәп, нәҗесләрен агызмый торган булганнар. Мулла белән сөйләшкәннән соң, кабат Инзилә апа белән элемтәгә кердем. Ул исә бу сәбәп була алмый, чөнки мәчеттә бәдрәфне җәй көне генә эшләтеп җибәрделәр, дип бара. Ә аңарчы аңа «бәдрәф эшләми» дигән язу эленгән булган.

Икенче сәбәп: имеш, Инзилә апа, мәчеткә килеп, ишек янында басып торган мулланы эткәләп-төрткәләп, түргә барып, намаз укыган. Юкса, мәчеттә хатын-кызлар өчен аерым бүлмә дә бар. Инзилә апа аңлатуынча, мәчеттә, шул исәптән хатын-кызлар бүлмәсендә ремонт эшләре барган, һәм анда намаз укырга бернинди шартлар да булмаган. Ә Нәфис абый берәү белән мәчет эчендә түгел, урамнан керә торган ишек янында сөйләшеп торган.

Өченче сәбәп: хатын-­кызлар мулланы санга сукмыйча, Коръән ашына халыктан акча җыеп йөргән икән.

– Коръән ашы уздыру нияте тугач, остабикәбез Халисә апа беренче булып Нәфис абый янына барып, мәчеттә Коръән ашы уздырырга рөхсәт сорады. Әмма ул «рөхсәтем юк» диде. Әлмәт районы мөхтәсибе Фәһим хәзрәт Әхмәтҗанованы Чупайга чакырткач кына, Нәфис абый мәктәптә Коръән ашы уздырырга ризалык бирде, – ди Инзилә апа. Мулланы дини мәҗлескә чакырсалар да, ул килмәгән.

Нәфис абый һәм аның туганнары миңа берничә тапкыр әйтте: Инзилә апалар мине яхшы гына «эшкәрткәннәр», җитмәсә, яз башында килгәнем өчен миңа акча да түләгән булганнар икән! Кем түләгән икән – мин белмим, ә мулла белә. Менә хикмәт. Нәкъ шул вакытта ук: «Шестерка булып йөрмә», – дип үгет-нәсыйхәт бирделәр.

– Нәфис абый, мәктәптәге хатын-кызлар, мәчеттә җыелып белем алырга телиләр икән, нинди шартларыгызны үтәргә тиеш? – дип сорадым.

– Тәүбәгә килсеннәр! – диде мулла.

Инзилә апаны исә мәчеткә беркайчан да кертмәячәген әйтте, ә мәктәптәге башка хатыннарны, кайсыдыр хәдискә таянып, телсез шайтаннар дип атады.

Мәчеттә – юридик нормалар

Әлмәт районы мөхтәсибенең гомуми мәсьәләләр буенча урынбасары Исмәгыйль хәзрәт Биккинин сүзләренчә, Чупайда мәчет тирәсендә гауга Нәфис абый килгәнче, 2000 еллар башында ук тамыр җибәргән. Баксаң, шәкерт булган чакта, Исмәгыйль хәзрәт Чупай мәчетенә практикага кайтып, авыл картларының сәдака бүлешә алмыйча, бер-берсенә пычрак сүзләр атканын күреп торган. Мөхтәсибәтнең яңа муллага бернинди дәгъвасы юк: мәчеттә намазлар укыла, утка‑газга вакытында түләнеп барыла. Шулай да мулланың кешеләрне Аллаһ йортына кертмәве акылыма сыймый.

– Мәчет – юридик оешма, ә мулла – аның рәисе. Шуңа да мулла мәчеткә кемнедер кертергә, ә кемнедер кертмәскә дә хокук­лы, – диде Исмәгыйль хәзрәт.

Сөйләшү барышында мөхтәсиб урынбасарын хатын-кызларның мәктәптә ниндирәк дини тәгълимәт алуы да шикләндерде. Инзилә апа әйтүенчә, алар Диния нәзарәте әзерләгән программа нигезендә Әбү Хәнифә мәзһәбе буенча укый.

Әлмәт мөхтәсибәте Чупайдагы дини вазгыятькә тыкшынырга җыенмый дип аңладым. Янәсе, вакыт үтү белән, бар да үзеннән-үзе җайга салыныр. Тик хатын-кызлар мулланы нахакка гаепли башласа, мөхтәсибәт Нәфис абыйны якларга әзер.

Татарстан Мөселман хатын-кызлары берлеге рәисе Наилә Җиһаншина да Чупайдагы дини чуалышлардан хәбәрдар. Әлмәт мөхтәсибе аңа авылда ышанычлы кешесен – абыстай билгеләп, тәртип урнаштырырга сүз биргән. Исмәгыйль хәзрәт Биккинин әйтүенчә, авыл абыстае вазифасына үз кешесен әлеге дә баягы Нәфис абый гариза язып тәкъдим иткән инде.

Чупайдагы хәлләрне Татарстан мөфтие урынбасары Рөстәм хәзрәт Хәйруллинга бәян иткәннән соң, ул Әлмәт мөхтәсибе белән элемтәгә кергән. Әле алдан көнен әйтеп тормый гына Чупайга шәхсән үзе дә барып чыгарга җыена. 

Казанда яшәүче ике бала анасы Эльмира гына түгел, мондый сүзне башка хатын-кызлардан да еш ишетергә туры килә. Шәһәрдә генә түгел, хәтта кайбер авыл районнарында да зур мәшәкать булып санала баланы бакчага урнаштыру. Электрон чиратлар дип өметләндерделәр, тик анысы да проблеманы тулысынча хәл ит­мәде. Инде бу мәсь­әләдә тагын яңалык кертмәк­челәр. Монысында бакчага йөрү өчен сертификат бирү һәм шәхси бакчаларга дәү­ләт ярдәме күр­сәтү турында сүз бара.

Бакчага эләгербезме?

Баланың бакчага йөри башлавы һәрбер гаилә өчен үзе бер хикәятне хәтерләтә. Йорт янә­шәсендә урнашкан паркта йө­рибез. Көн дәвамында ко­ляс­ка белән бала тартып, ял итеп йөрүчеләр җитәрлек. Бары­быз­ның да балалары – бер-ике яшьлек сабыйлар. Ә менә Әмир башкалардан аерылып тора. Ул көн саен йә әтисе, йә әнисе, йә әбисе белән килә, безнең балалардан гәүдәгә дә калкурак, яшькә дә олырак. Әтисе белән сөйләшеп киттек. “4 яшь тулды инде улыбызга. Балалар бакчасында урын булмады. Башта күченеп йөрдек, чиратка да соң язылганбыз. Киләсе елда Әмиргә 5 яшь тула, бәлки, ул вакытка кадәр бакча да булыр әле”, – дип елмая ул. Сүз артыннан сүз чыкты. Барыбызның да бакчага урнаштыру мәшәкать­ләре исенә төште.

Барыбыз да электрон чиратта тора. Әмма күпчелек әти-әниләр аңа ышанмый булып чыкты. Электрон чиратта да ришвәт бирүчеләр бар дип раслый кайберләре. Әлбәттә, әлеге системаның нәкъ менә шул гаделсезлекне бетерү өчен уйлап табылуына чын күңелдән ышанган кеше буларак башта бу сүзләрне җитди кабул итмәдем. Ә балалар бакчасы артыннан йөри башлагач, безнең электрон чират та, ни сәбәпледер, артка күчә башлады. Баксаң, безнең алга берничә ташламалы гаилә чиратсыз кергән булып чыкты. Әнә шулай ике елдан артык чират торган бакчага эләкмәдек без. Аннан яңасын эзләп табарга туры килде. Хәер, анысы бөтенләй башка маҗаралы вакыйга...

Шәхсиме, әллә дәүләтнекеме...

Ә 2016 елда балалар бакчасына чиратлар бетәчәк дип ышандыралар. Моннан 5-6 ел элек шәхси балалар бакчалары турында куркып кына сөйләсәк, хәзер инде аларның күбесе дәүләт дәрәҗәсендә эшләүче мәктәпкәчә яшьтәге оешмалар рәтенә күтә­релде. РФ Премьер-министры Дмитрий Медведев әйтүенчә, шәхси балалар бакчасы системасын яңартырга вакыт җиткән. Мәктәпкәчә яшьтәге оешмалар арасында көндәшлек барлыкка килү, шәхси бакчалар юнәлешен үстерү булган чиратны киметер иде, ди белгечләр дә. Бүген Россиядә 409 мең бала бакчаларга чиратта тора. Ике ел элек исә бу сан 1 миллионнан артык булган. Узган ел 400 мең балага урын булдырылган, быел тагын 350 меңен урнаштырганнар. Киләсе елда да күрсәткечләр шуннан аз булмас диләр. Демографик хәлләрнең соңгы вакытта уңай якка үзгәрүе, Россиядә ел саен 3-7 яшьлек 100 мең балага бакча кирәклеге турында хәбәр итәләр.

Соңгы елларда шәхси бакчалар 40 процентка арткан, андый оешмалар саны 1200гә җиткән. Тик бу – Россиядәге барлык 50 мең бакчаның 1,3 проценты гына. Түрәләр, дәүләтнеке булмаган бакчалар 3 проценттан да ким булмаска тиеш, дип бел­дерә. Хөкүмәт каршындагы экспертлар советы фаразларына ышансаң, киләсе елга шәхси балалар бакчасында 100 меңләп урын булдырылыр дип көтелә. Моның өчен, әлбәттә, төбәк­ләрнең тырышлыгы да кирәк. Әлегә исә шәхси бакчаларның нибары 66 проценты гына сигез төбәктә урнашкан.

Инде шәхси балалар бакчасы күбрәк булсын өчен нишләргә соң? Белгечләр фикеренчә, иң элек бу системага хокукый яктан үзгәрешләр кертү кирәк. Коммерция оешмасы белем бирүне төп эшчәнлек итеп алырга тиеш. Моннан тыш, шәхси бакчалардагы хезмәткәрләрнең педагогик стажы исәпкә алынуы кирәк. Әлеге федераль программа дәү­ләт оешмаларындагы кебек үк укытучыларга, тәрбиячеләргә белем алу, квалификация күтәрү мөмкинлеге бирергә тиеш. Шәхси бакчаларга шулай ук салым ташламаларын да кире кайтарырга кирәк булачак.

Бакча өчен сертификат тапшырылачак

Мәктәпкәчә яшьтәге балаларга сертификат бирү тәкъди­менә дә зур өмет баглыйлар. Ул күпме­дер дәрәҗәдә “Ана капиталы” сертификатын хәтер­ләтәчәк. Монда ата-ананың балалар бакчасына тотачак акчасы исәпкә алына. Шәхси балалар бакчасынамы, әллә дәү­ләт­некенәме – ата-аналар моны үзләре сайлап алачак. Мондый алым балалар бакчалары арасында көн­дәшлек тә тудырыр иде. Әлегә исә эшләр болайрак тора: әти-әни баласын шәхси балалар бакчасына йөртә, бер үк вакытта дәүләтнеке булган балалар бакчасына да чират тора. Шуңа да гомуми чират кимеми дип саный белгечләр.

Әлбәттә, акча ягы да бар. Бер айга 18 мең сум акча алучы шәхси бакча белән гадәти бакча бәясен чагыштырып та булмый. Сертификатка дәгъва итүче бакчаларда түләү бердәй булырга тиеш булып чыга. Дмитрий Медведев Хөкү­мәткә балалар бакчасы сертификаты булдыру мәсьәләсен өйрәнергә кушкан. Әлеге сертификат берничә төбәктә тәҗрибә проекты буларак гамәлгә дә кертелергә мөмкин. Сертификат тулысынча баланың бакчага йөрү, анда укыту һәм карау буенча чыгымнарын тулысынча үз эченә алырга тиеш. Бер елдан соң мондый тәҗрибәне бөтен төбәк­ләргә тарату күздә тотыла.

Түләүләр арта

“Шәхси балалар бакчалары бар. Без аларның күбесе белән эшлибез, күбесенең белем би­рүгә лицензияләре дә бар, – дип сөйли ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының мәктәпкәчә яшьтәге балалар бүлегенең әй­дәп баручы белгече Йолдыз Хисамиева. – Бездә бит дәүләти бакчалар 3-7 яшькә кадәрге балаларны тупларга тиеш. Ата-анага алдан эшкә чыгарга кирәк булган очракта, баланы шәхси бакчага бирергә туры килә. Шәхси балалар бакчасы күбе­сенчә баланы карау, ашату белән генә шөгыль­ләнә. Белем бирергә аларның лицензиясе юк. Алар бездәге исемлеккә караганда күбрәк тә булырга мөмкин әле. Күбесе шәхси эшмәкәр булып теркәлеп, торак йортларның беренче катында бакча ачып эшлиләр. Араларында министрлык белән хезмәт­тәшлек иткәннәре дә күп, аларга субсидияләр дә каралган. Тик түләү төрлечә куелган. 12 мең сумнан алып 16 мең сумга кадәр булырга мөмкин. Бу бакчаның программасына карый, кемдер дүрт, кемдер биш тапкыр ашата”.

Казанның Чистай урамында урнашкан шәхси балалар бакчасы хезмәткәрләре үзләрендә күп төрле түгәрәкләр эшләве белән горурланып сөйләде. Гадәти бакчага караганда, аларда мондый мөмкинлек күбрәк икән. “Безнең укытырга лицензиябез юк. Аның каравы, баланың яшенә карап, аны үстерә, камилләштерә торган дәресләребез бар. Инглиз теле, театр түгәрәгенә килешү буенча белемле укытучыларны чакырабыз”, – дип сөйләделәр без­гә.

...Кыскасы, һәркем аягын юрганына карап сузарга тырыша. Ә гыйнвар аеннан, билгеле булганча, дәүләт бакчаларына да түләү­ләр артачак. Монысы педа­гог­ларның хезмәт хакы күтәрелүенә дә бәйле дип аңлаталар. Түрәләр әйтүенчә, баланы бакчага йөртү аена уртача 8 мең сумга төшә. Ә әти-әниләр барлык чыгым­нарның 27 процентын гына түли икән. Инде яңалыклар бу суммаларга ни дәрәҗәдә тәэсир итәр? Анысын вакыт күрсәтер. Әлегә исә тәҗрибә уздырганнарын һәм... балаларның үсеп беткәнен көтәргә кала.  

Гөлназ безнең белән әле элемтәгә чыкмады (фотосы - "Вконтакте"дагы битеннән). Без аңа яздык, әмма җавап алмадык. Хәтерлисезме, бәйгедә катнашучылар хәтта сырхауханәдән дә фотолар җибәрә дип язган идек. Бәйгедә нәкъ шул конкурсант - банан фотосы авторы җиңде.

"Вконтакте"дагы язуны 88 кеше репост ясауга карамастан, фото җибәрүчеләр саны 22 генә иде. Шуңа күрә уенда җиңү шанслары да бик зур булды.

Җиңүчене сайлауны, гадәттәгечә, видеога төшердек: 

Гөлназны котлыйбыз һәм безнең белән элемтәгә чыгуын көтеп калабыз.

Ә бүләк уйнатулар дәвам итә! Иртәгә яңа бәйге һәм яңа бүләк игълан итәчәкбез. Күзәтеп барыгыз!

– Быелгы Казандагы концертыма Салават Зәкиевичның килүе күңелемне күтәрде. Өч ел көттем бит. Быел да килмәс дигән идем. Концертымда рәхәтләнеп көлде инде (елмая.) Аннары иртәнге сәгать өчләргә кадәр сөйләшеп утырдык. Ул миңа киңәшләрен бирде. «Өч ел буе тамашачыны үзеңә каратып тотасың икән, бу бик әйбәт! Сабантуйда биш ел буе бер батыр калса, алтынчы елында аңа халык каршы акыра башлый. Иң авыры халык мәхәббәтен саклап калу. Молодец! Күптән болай көлгән юк иде», – дип көрәшче булуымны да күз уңында тотып әйтте булса кирәк. Быел Салават Зәкиевич килгәч, тамашачыларга аның белән бәйле булган бер хәлне сөйләп уздым. Казан дәүләт мәдәният һәм сәнгать университетында имтихан биргәннән соң, «Данир, менә тавышың синең юк инде. Актерлык ягыннан да артык кыланып уйныйсың. Минем улым Рөстәм рәсем ясарга булышырга ярдәм сорый. Ә миңа рәсем ясау осталыгы бирелмәгән. Аңла: син артист булыр өчен тумагансың! Киләчәктә эшмәкәр, көрәшче итеп күрәм мин сине», - дигән иде ул. Менә шушы сүзләрне мин Салават Зәкиевичка сәхнәдән әйттем. Аның кайчандыр әйткән сүзләре мине, киресенчә, алга этәрде. Рәхмәт аңа! Шулай дип әйткәч, бөтен халык кул чапты, Салават Зәкиевич торып кулымны кысты, - диде шоумен.

Хөкүмәт башлыгы фикеренчә, дәүләт структурасында эшләүчеләрнең Яңа ел корпоративларына бюджет акчасын сарыф итү дөрес түгел, аны һәркем үз кесәсен “бушатып” оештырырга тиеш. “Без Россия Хөкүмәте вәкилләре белән Яңа ел корпоративына, үзара акча җыешып, рес­торанга барачакбыз”, – дип белдергән ул журналистларга. Яңа елны исә Дмитрий Медведев Россиядә каршылап, озын ялларда чаңгы шуып ял итәргә җыена икән. Ә сез эштәге бәйрәмгә үз кесәгездән түләргә ризамы?

Татарстанның Теләче районы Алан авылындагы "Зөфәр" кибетендә эшләүче Алсу Фәизова сүзләренчә, 1 декабрьдән бәяләр кискен күтәрелү сәбәпле авыл халкының кәефе нык төшкән.