Кинәт эстрада җырчысы булып киткән урта яшьтәге хатынга аның ире дә, өч баласы, кияве һәм оныгы да нинди мөнәсәбәт күрсәтергә белми торалар. Гаҗәп хәл инде. Җайга салынган мул һәм матур тормыштан катлаулы, көнчел, һәр борылышта көтелмәгән халәт көтеп торган сәнгать дөньясына кереп чумуы бик куркыныч та, ымландыргыч та. Бу турыда Лилия ханым белән “Бердәмлек” газетасы редакциясендә сөйләшеп утырабыз.

- Яшьлек елларыгыз, тормышыгыз, гаиләгез турында сөйләгезче.

- Мин балачактан җырларга яратып үстем. Бу миңа мәрхүм әниемнән күчкән сыйфаттыр. Яшь чагында ул да бик матур итеп җырлаган, ә аның әтисе сиптереп гармунда уйнаган. Габдрахман бабам 1943 елда Сталинград янында барган каты сугышларда хәбәрсез югала һәм шулай аның гармуны тынып кала. Ләкин моң - ул буыннан-буынга күчеп бара торган нәрсә, күрәсең. Менә мин дә җырламыйча тора алмыйм. Самараның беренче гимназиясендә укучы кызым Линара да быел җәй Болгарияда уздырылган Халыкара җыр конкурсында катнашып, лауреат исемен яулап кайтты инде.

- Җырчы Лилия Мингулованы Татарстанның “Яңа гасыр” каналын даими караучылар яхшы беләләр инде хәзер. Интернетта да сезнең җырларыгызны бик яратып тыңлыйлар, тавышыгызның тембры белән сокланалар. Ә зур залда тамашачылар алдында ясаган беренче чыгышыгызны хәтерлисезме?

- Хәтерлим. Бу Самараның “Звезда” (“Йолдыз”) Мәдәният сараенда өч – дүрт ел элек булган хәл. Казаннан килгән яшь популяр җырчы Раяз Фасихов үзенең концерты барышында мине сәхнәгә чакырып алды да җырларга тәкъдим итте. Залда утыручылар нәрсә булганын аңламый да калдылар, ахыры. Ә таныш-белешләрем Казанга чакырылуым, “Барс-Медиа” оештырган конкурста катнашуым турында беләләр иде инде.

Хәер, бу маҗараны баштан ук сөйләргә кирәктер. Татар Әбдекие авылында туып үскән кешеләр буларак тормыш иптәшем Хәмзә Мингулов та, мин дә авылдашлар, туганнар белән бик тыгыз аралашып яшибез, татар концертларына бергәләшеп йөрибез. Казанда зур мәдәни чаралар уздырылганда дүрт-биш машинага төялеп, концерт карарга барган чакларыбыз да байтак. Кыскасы, бергә җыелганда матур җырлар тыңларга, ә артистлар килгәнда, алар белән аралашырга бик яратабыз. Ә артист халкы шундый бит инде, үзе генә җырламый, безне дә җырлатып карый.

Шулай бервакыт Самарадагы мәҗлескә чакырылган бер Казан йолдызы минем җырлавымны ошатып, тавышымны дискка яздырып, “Барс-медиа” шоу-бизнес үзәгенә җибәрергә киңәш итте. Моңа әлләни зур әһәмият бирмичә генә яраткан бер җырымны яздырдым да Казанга җибәрдем. Һәм... оныттым. Бераздан мине күрмичә дә тавышыма әһәмият иткән продюсерлар төрле конкурсларда катнашырга чакыра башладылар. Ә мин ул вакытта Казанга барудан баш тарттым, чөнки әнием бик каты авырып киткән иде.

- Лилия ханым, кемдер иҗатка урау юллар белән барып чыкса, кемдер туры юл белән килә. Сезнең юлыгыз беренчесе, күрәсең. Үткән елда да, быел да “Музыкаль дистә” хит-парадында катнашып, танылып киләсез бит.

- Әйе, әнием озак кына авырганнан соң вафат булды. Аны җирләп, бераз үз хәлемә кайта алгач, “Адәм белән Һава” тапшыруын алып баручы шагыйрә Ләйлә Дәүләтова чакыруы буенча гаиләм белән Казанга бардык һәм тапшыруда катнаштык. Шул ук көнне минем беренче клипым - “Мин сине яратам” җырын да яздырып кайттык.

- Ә җырларны ничек сайлыйсыз? Киңәшчегез, остазыгыз бармы?

- Әйе, Ләйлә Дәүләтова Сара Садыйкованың “Керфегеңә тамармын мин” музыкасына “Мин сине яратам” сүзләрен язып бирде. Ул миңа шалтыратып җыр тәкъдим иткәч, мин, ахырын аңлап бетермичә, аны шатланып кабул иттем, чөнки элек тә Сара Садыйкованың җырларын бик яратып башкара идем. Сәнгать советы да бу җырны хуплап, быелгы “Музыкаль дистә” хит-парадына куйды.

- Сез, экономика университетын тәмамлаганнан соң күпмедер вакыт саннар дөньясында эшләгән кеше, кинәт Казанның Мәдәният университетына кереп укый башлагансыз икән?

- Әйе, бу да бик кызык килеп чыкты. Казаннан беренче клип яздырып кайтуыма берничә ай да узмагандыр, телефоныма SMS хәбәре килеп төште: “Исәнмесез, Лилия! Казаннан Венера Әхәт кызы Ганиева яза. Бик матур җырлыйсыз. Моңлы, җылы, хисле итеп. Сез укыганмы? Шуны язып җибәрә алмассызмы?”

Мин бу SMSны балаларга күрсәттем. Алар миңа: “Әни, кемдер шаярта, җавап бирмә”, - диделәр. Бер-ике сәгатьтән Венера ханым үзе шалтыратты: “Лилия җаным, ник җавап язмыйсыз миңа? Сезгә татар эстрадасының примадоннасы үзе шалтырата, ә сез игнорировать итәсез!” - дип шаяру аша шелтәләп алганнан соң, минем турыда сораша башлады. Ә соңында: “Сез – хәзинә! Сез – бомба! Сезнең җырыгыз бүген Казанда иң зур бәхәс, соклану тудырды. Зинһар, килегез, танышасым килә!”

Шулай дигәч бармый нишлисең? Мине Венера ханым Ганиева тыңлап карады да, Казан Мәдәният университетына кереп укырга, табигый тавышыма профессиональлек өстәп җибәрергә тәкъдим итте. Шулай итеп, ул мине үз классына алды.

- Хәзер Сезнең ничә клипыгыз бар инде?

- Алда әйтеп узган “Мин яратам сине” булды бит инде. Аннан ирем бик яраткан, һәм, уйлавымча, безнең авылда туган “Ялгыз иттең” җырына ясалган клип да бик матур булды кебек. Шулай ук Ләйлә Дәүләтова шигыренә язылган “Әй, Ходаем” җыры да хәзер зур популярлык яулап килә. Бу җырның исеме мине гашыйк итте. Җәен менә Наил Шәймәрдановның “Күршеләр” җырын да яздырдык. Бу җыр да миңа бик ошый, чөнки авылдагы күршеләребез бик яхшы иде. Кеше гомере күбрәк туганнар арасында түгел, күршеләр арасында уза бит.

- Чыннан да, танылу башыгызга кар көрте кебек ишелеп төшкән икән. Ләкин җырчы исемен күтәрү - зур җаваплылык та, үз-үзеңне корбан итү дә. Сез һәм гаиләгез моңа әзерме?

- Дөресен әйткәндә, мин үземдә талант барын элек тә тоя идем. Концерт тыңлаганда ул яки бу башкаручы турында: “Ә мин бу җырны башкачарак, тамашачы күңеленә барып җитәрлек итеп җырлар идем”, - дип уйлый идем. Ләкин талантымны ачарга нәрсәдер комачаулады. Ә хәзер Ходайдан вакыт килеп җиткән булса кирәк. Һәр эш Аның ризалыгы белән генә эшләнә бит. Җырчы тормышы гаиләм, балаларым алдындагы бурычымны үтәргә комачауламаса, җырлармын. Исәнлек, тамашачыларның яратып кабул итүе кирәк.

- Билгеле булганча, “Музыкаль дистә” конкурсында халык тавыш бирүе аша лидерлар билгеләнә. Ничек уйлыйсыз, сезнең өчен шул хәтле күп тавышны Самара татарлары биргән микән?

- Анысын әйтә алмыйм. Биргән булсалар, бик зур рәхмәт. Ә менә “В контакте” социаль челтәрендә күбесенчә Татарстан халкы яза, тавышыма, җырны башкару стилемә бәя бирә. “Казан сезне таныды”, “Яр Чаллы сезне кабул итте” кебек язмалар белән минем күңелемне күтәрәләр, үз-үземә ышаныч тудыралар. Әмма шунысы кызык, алар арасында якташларым бик күренми.

Ә менә шушы әңгәмәне “Бердәмлек”тә укыган якташларыбыз Сезнең белән танышу бәхетенә иреште инде. Аларны 13 декабрьдә "ТНВ-Яңа гасыр" һәм "ТНВ-Планета" каналларында Самара вакыты белән 18 сәгать 30 минутта «Болгар радиосы»ның II милли музыкаль премиясен тапшыру тантанасы”н карарга чакырабыз. Барыбыз да, Лилия, сезнең өчен җан атып, интерактив тавыш бирү вакытында SMS җибәреп, җиңүегезне теләп торырбыз. Уңышлар Сезгә, Лилия ханым!
 

Лилия МИНГУЛОВА (сулда) Венера ГАНИЕВА белән.
 

Бәйгедә бары тик 1 набор уйнатыла (фотода ул төрле яктан күрсәтелгән).

Бәйгенең шартлары монда: https://vk.com/onlinetatar?w=wall-81763294_618%2Fall

Узган бәйгеләрнең тарихы: http://matbugat.ru/news/?sortby=1&subject=35

Нәтиҗәдә "Татарстан мирасы" бренды барлыкка килде - атка атланган җайдак уктан ата. Әлеге образ ярдәмендә Татарстан белән Россиядә генә түгел, бөтен дөнья күләмендә таныштырачаклар.

Татарстан финанс оешмаларының республикада быелгы бюджет үтәлеше турындагы җыенында финанс министры Радик Гайзтуллин бюджетка салым акчалары килүнең кимүен белдерде. Бу хәлләрнең 2015 ел бюджетына да тәэсир итәчәген әйтеп министр киләсе елда каешларны тагын да ныграк кысарга кирәк булачагын аңлатты. 

- Маратның гамәлләре турында сөйләмәүләрен телим, - ди Архарова "КП"га биргән әңгәмәсендә. - Тапшыруны күрмәдем. Әмма һичшиксез карыячакмын. Мин Татьяна Анатольевна Тарасованы һәрвакыт хөрмәт итә идем. Хәзер гажданлык позициясе өчен тагын да ныграк хөрмәтлим. Танылган тренер һәм зәвыклы хатын-кыз булуы өчен баш иям.

Оештыручылар мондый аншлагны күреп, эскәмияләр, урындыклар чыгарып тезделәр, калган  тамашачылар басып карарга да риза булды. Шулай итеп, чын мәгънәсендә алма төшәргә урын калмагач, халык түземсезләнеп йолдызны көтә башлады.

Моңарчы газета белән Зиннур Мансуров җитәкчелек итә иде. 

Вахит Имамов озак вакыт Чаллының "Мәйдан" журналы баш мөхәррире булды.

Вахит Имамовның биографиясе: http://matbugat.ru/enc/imamov-vahit-213/

Җиңүчебез Әтнә районыннан булып чыкты. Район үзәгендә балалар бакчасында тәрбияче булып эшли икән. Гөлназ мультиварка уйнатуда катнашырга өлгермәгән. Аның каравы миксер уйнатуда уңыш елмайды аңа. Котлыйбыз!

Ә бу атнаны без ирләр бүләге - инструментлар җыелмасы уйнатабыз.

Бәйгедә катнашыгыз, менә аның шартлары: https://vk.com/onlinetatar?w=wall-81763294_618%2Fall

Ноябрь ае башында "Чаллы ТВ" редакциясендә дә шәһәр хакиме Наил Мәһдиев һәм шушы агентлык җитәкчеләре катнашында узган җыелышта шулай ук яңа мөхәррир куелуы хакында әйтелде. "Чаллы ТВ"га элекке мөхәррир Алсу Вәлиева урынына Рәис Фәрхетдинов тәгаенләнде.

Азатлык "Чаллы ТВ" мөхәррире Рәис Фәрхетдинов белән элемтәгә кереп телевидениедә татар теленә, татарча тапшыруларга игътибар ни дәрәҗәдә булачагын сорады. "Моңарчы булган татар тапшырулары кимемәс. Татар телендә яңа програмнар, тапшырулар оештыру да фаразлана", диде яңа мөхәррир.

Сишәмбе көнне Сбербанк кредит бирүне туктатты дигән хәбәр чыккач аның акцияләре кимендә 15% төште. Соңрак Сбербанк бу хәбәрне кире какса да халыкка бу җитә калды. Мәскәүдә чит ил акчасын алмаштыру үзәкләрендә "доллар һәм евро сатмыйбыз" дигән язулар чыкты.

Бу көннәрдә халык булган акчаларын тотып калырга ашыга. Дөньяда 45 мең евро торган BMW машинасын Русиядә 30 меңгә алып була. Шулай ук кешеләр акча арзанайган арада йорт җиһазлары, компьютерларны алып калырга ашыга. Кемдер кышка ит әзерли, ярма, он алып куя.

"Левада" фикер белешү үзәге уздырган бер тикшерүгә караганда, андыйлар, ягъни авыр чорда бары тик үзләренә ышанган кешеләр Русиядә күпчелек икән. Тикшеренү ноябрь аенда уздырылган. Ноябрьдә Азатлык үз сораштыруын оештырган иде. "Рубльдә җыелган акчагыз булса, аның белән ни эшләр, ни алыр идегез" дигән сорауга 50% "җыелган акчам юк" дип җавап бирде.

Бер ай элек сәяси җиңүләр шатлыгы көндәлек авырлыклардан көчлерәк иде. Бүген көндәлек проблемалар алгы планга күчте һәм халык аларны чишүдә беркемгә дә өмет итми.

Илдә мәчет һәм чиркәүләр күп, алар каршында төрледән-төрле хәйрия оешмалары эшли. Авыр чорда кемнән ярдәм сорар идегез дигән сорауга сораштыруда катнашкан 1600 кешенең бишесе генә аларга мөрәҗәгать итү ихтималын әйткән.

Һөнәр берлекләре кебек иҗтимагый оешмаларның абруе түбән булганга, халык аларга да ышанмый. Алардан 1%тан ким кеше ярдәм сорарга җыена.

Элек эшләгән урыннарда аларны искә алып ярдәм кулы сузучы булыр дип тә ышанучылар бик аз. 100 кешенең икесе генә "ихтимал" дигән.

Дәүләттән ярдәм көтүчеләр дә бик аз. Эшләгән кешеләр арасында 2% кына ярдәм кирәк була калса дәүләттән сорарга җыена. Пенсионерлар арасында сан аз гына югарырак – 6%.

Якын дуслары һәм туганнары ярдәменә 60%, үз көчләренә 70% ышана.

Сез бу көннәрдә нишлисез? Ярдәм кирәк булса кемнән сораячаксыз? Фикерләрегезне Азатлык форумында көтеп калабыз.
 

Билгеле, “ТАТМЕДИА” республика агентлыгы кул астындагы басмалар турында сүз бармый, ирекле (шәхси) матбугатны күздә тотып әйтүем. Шундыйларның берсе – 2011 нче елдан бирле чыгып килүче “Безнең фикер” газетасының баш мөхәррире Амур Фәләхка бүгенге татар матбугатына кагылышлы берничә сорау белән мөрәҗәгать иттем.

— Театр оркестрларыбыз белән берлектә 60 лап кеше Голландиядә ай ярымлык гастрольләрдә булып кайттык. Тамашачы бездән бик канәгать калды. Голландиянең Амстердам, Гаага кебек зур шәһәрләрендә булдык. Ел саен анда баргач, елгаларында балык тотабыз. Моны без йола итеп кертеп җибәрдек дисәм дә ярый. Казаннан очканда ук кармакларыбызны үзебез белән алабыз (елмая). Бу баруыбызда 15-16 килограммлы зеркальный карп балыгын тоттык. Бездә ул бик сирәк булып санала. Шушы балыктан шашлык ясап сыйландык. Балык тоту үзенә күрә ял. Әлбәттә, без моны концерттан соң эшли идек. 20гә якын зур-зур балыклар эләктердек. Ике катлы өйләрдә яшәдек. Яшәр өчен бөтен шартлар да тудырылган иде, — диде Илнар Ялалов.

Голландиядә велосипедта йөрү – гадәти күренеш. Казаннан барган бер төркем артистларның барысына диярлек велосипедлар бирелгән. Кем кая барырга теләгән, шунда барган. Күпме чакрым үтәсе килсә, шул кадәрен үткән. Машиналар өчен аерым трасса, ә велосипедта «җилдерүчеләргә» үзләренеке булу сәбәпле, хәвеф-хәтәрләр бермә-бер ким булуын дә әйтеп узды Илнар. Җырчы шәһәр белән якыннан танышу максатыннан, шулай ук кибетләргә велосипедта чыгып китә торган булган. Мәсәлән, брендлы кием-салымнар кибетенә барып кайтыр өчен ул 60 чакрым араны узган. Гаиләсенә бүләккә дип, шактый сыйфатлы кием-салымнар белән 5 килограмм авырлыктагы чын Голландия сыры алып кайткан.

– Бер ай ярымга сузылган гастрольләр үтте дә китте. Ел да Голландия халкының тәртипле булуына таң калам. Анда сине белмәгән кешеләр дә исәнләшеп, хәлеңне белешеп китә ала. Гаиләмне, туган ягымны сагынып кайттым. Ни дисәң дә, ничек кенә мактасаң да, туган як сагындыра. 5 яшьлек улым Аяз белән яшь ярымлык кызым Ясминә мине юксынып беткәннәр (елмая). Аязыбыз әле биюгә йөри башлады. Хәзер парлап биюче кыз белән ярышка әзерләнеп йөргән чагы, — диде Илнар Ялалов.

Ел саен Илнар Ялалов Голландиядән 10-15 килограммга ябыгып кайта. Бу баруында ул 10 килограмм авырлыгын югалткан. Чөнки җырчы көн саен йөгерергә чыккан, шуннан соң бассейнга барган. Велосипедта йөрүен дә туктатмаган. Ябыгу сәбәпле, җырчы гардеробындагы киемнәрен бер үлчәмгә кимрәккә алмаштырган. 

1

2

3

Бу хакта “Татар-информ” агентлыгы хәбәресенә “Ак Барс” ХК кошчылык комплексының Лаеш филиалы директоры Ришат Хисмәтуллин белдерде. Аның сүзләренә караганда, предприятие көн саен 1 млн 620 мең данә йомырка җитештерә, шуның 20 проценты – хәләл.

Предпритяие технологларына хәләл йомырка җитештерү өчен тавыкларны ашату рационын яңадан карап чыгарга туры килгән. Кошларга катнаш азык (балык һәм хайван сөякләре оны) ашатмыйлар. Хәзер тавыклар бары тик үсемлекләрдән ясалган азыкка күчте.

Яңа товар экологик чиста тартмада сатыла. 

Бу рәсемдә төп-төгәл 3157 смайлик. "Матбугат.ру"га бер тәүлек эчендә уртача шул хәтле кеше керә (шимбә һәм якшәмбене дә исәпкә алып).

Бер ай эчендә исә "Матбугат.ру"га уртача 37303 кеше керә. Димәк, бу рәсемне 12гә тапкырларга кирәк.

"Матбугат.ру"га кергән һәр кеше сайтны тәүлек буена 5 тапкыр ачып карый. Уртача алганда.

– Базарбай, исемеңә килгәндә, син җырчы түгел, ә алыш‑биреш кешесе булырга тиеш сыман. Әти‑әниең синең сәүдәгәр булып, бай тормышта яшәвеңне теләгәннәрме әллә?

– Әнинең әтисе Кытайның зур бер партиясендә хезмәт иткән. Аларның гаскәренә бер качакны эзләп табарга әмер биргәннәр. Бик кыю, батыр, тугры, акыллы, укымышлы кеше булган качак. Айлар буе тота алмаганнар. Базарбай исемле булган ул. Минем бабай аның телен белгән, сөйләшкән, сораштырган, аның кыюлыгына, акылына бик каты сокланган. Исемем шуннан.

– Элеккеге бабаларыңның Татарстанның кайсы төбәгеннән киткәнен белә алдыңмы?

– Юк, кызганычка. Шуны гына әйтә алам, алар 1830 елларда Кытайга күченгәннәр.

– Татарстанга килүең ничек булды?

– 2005 елда бездәге татар яшьләрен Татарстанга укырга алып киткәннәр иде. Шул чакта да бик теләгән идем килергә. Барып чыкмады. Ә 2011 елда Кытайга Сабантуйга дип Татарстаннан делегация килде. Мин шунда җырладым. «Теләсәң, без сине «Татар моңы» бәйгесенә чакырабыз. Укыйсың килсә, Татарстанда укырсың да»,– дигән тәкъдим булды. Шулай итеп, 2011 ахырында бик сөенеп Казанга килдем. Татарстан күңелгә якын, аны бик яратабыз, чөнки бу – безнең бабаларыбызның эзләре калган җир. Читтә яшәүче бөтен татарлар шулай уйлый. Безнең әти-әниебез дә, бабайлар да бала чактан колагыбызга сеңдергән моны. Безнең өйдә элекке заманда Казаннан алып кайткан Коръән китабы әле дә бар. Ул – атадан балага калган әйбер. Әниемнең әнисе аны укып, турыдан-туры тәрҗемә итә иде. Өебездәге тегү машинасын да Казаннан килгән диләр. Искереп бетсә дә, гаилә ядкаре буларак кадерле әйбер.

– Казанга килгәнче нишли идең?

– Мин университет тәмамладым. Телевидениедә кытай һәм казах телләрендә алып баручы булып эшләдем. Татар, уйгыр, казах егетләреннән торган «Яшен» дип аталган төркем оештырып, Кытайның зур шәһәрләрендә концертлар бирдек. Дүрт ел эшләдек ул төркем белән. Кытай яшьләре арасында узган җыр бәйгесендә җиңү яулаганым да булды.

– Шулай итеп, сиңа юлны җыр ачты...

– Әйе. «Татар моңы»нда «Идегәй» дастаныннан «Идел-йорт» җырын башкардым. Икенче урынга лаек булдым. Бәйгедә җиңүчеләр белән күп кенә концертларда чыгышлар ясарга туры килде.

– Кытайда өегездә нинди телдә аралашасыз?

– Татар телендә сөйләшәбез. Әти-әниләрем татарлар. Бернинди башка милләт каны кермәгән безгә. Бирегә килгәч тә, консерваториянең академик вокал бүлегендә укый башлаганчы, КФУда өч ай тел өйрәндем.

– Безгә бер ят кан да кушылмаган дисең, бу берәр язылмаган законмы әллә гаиләдә?

– Үз тамырыңны, үз тарихыңны белеп яшәргә кирәк, дип, бәләкәй чактан ук колакка әйтеп киләләр. Бер ярамаган әйбер эшләсәң дә, «Син милләтеңне уйла. Кем баласы соң син?» – диләр. Без Кытайда бик аз бит. Ни эшләсәк тә, безнең турыда эш-гамәлләребез буенча фикер йөртәләр. Документ тутырганда татар дип тутырабыз. Ә татарга мөнәсәбәт яхшы бездә. Белемле халык без. Сан ягыннан аз булсак та, белем ягыннан югары торабыз.

– Татарларның кытай кызларына өйләнгән очраклары бармы?

– Бар, әмма бик аз. Өйләнсә дә, ул хатынын үз диненә, ислам диненә күчерә.

– Казанга килгәч, нәрсәгә исең китте?

– Без ашый торган ике таяк юк монда. Бөтенесе кашык белән ашый. Шул авыррак булды. Бездә күп ризык борычлы, монда андый әйбер юк. Башта юксындым. Хәзер өйрәндем инде.

Кытайда аерылышучылар бик аз, ә монда ул гадәти нәрсә. Монда бер кеше үлсә дә, гадәти хәл кебек карыйлар. Ә анда ул кешенең якыннары мәрхүмнең кырыгына хәтле беркая чыкмый, күңел ачу чараларында катнашмый. Кайгыны авыр кичерәләр. Бер уйласаң, бөтен кешегә килә торган әйбер инде ул үлем, дип уйлыйм үзем дә кайчак. Аннан соң, юк, барыбер Кытайда дөресрәктер дип куям.

– Гаиләгез зурмы? Әти‑әниең нинди һөнәр ияләре?

– Без дүрт бала. Бер кыз, өч малай. Өйләнгән абыем бар. Сөембикә, Хәсән исемле балалар үстерәләр. Мәгърифә апам да кияүдә, Ринат исемле улы бар. Әнием мәктәптә укытучы. Әтием ат спорты белән шөгыльләнә. Аның 40‑50 чабышкысы бар. Атлары узышларда гел беренче-өченче урыннарны алып килә. Дәүләт дәрәҗәсендәге узышлар күп булмый – елына 1‑2 генә. Бездә күпчелек туйлар вакытында чабышлар уздырыла. Байлар күп акчалар түләп, ат чабышы уздырталар.

– Казанда кайларда булырга яратасың? Ияләшәсеңме инде?

– Мин хәзер Казанда икенче ел яшим. Казанның бөтен җире матур. Беренче килгән чакта авыр­рак булды. Моңа кадәр концертлар белән йөргән кеше бит инде мин. Ә монда дүрт‑биш сәгать аудиториядәге тактага гына карап утырам. Дәресләр рус телендә бара. Берни аңламыйм. Шуннан уйлыйм: ник килдем икән дим... Аннан Кремль якларына, тарихи урыннарда булам да, тагын күңел куана, «Мин бит Казанда!» – дим. Казанга бик теләп килдем чөнки. Шуңа да, бу кыенлык вакытлыча, дип, үземне юатам. Хәзер Кытайга кайтсам да, бер‑ике атнадан Казанга китәсем килә. Ике елга дүрт‑биш тапкыр кайтып килдем. Татарстан Президентының Кытайга визиты вакытында да алып бардылар. Җыр­ладым.

– Инде соңгы кайтуыңда өйләнеп тә килгәнсең икән. Котлыйбыз!

– Дөресен генә әйткәндә, өйләнүемә башта үзем дә ышанмадым. Без ике елдан артык очрашып йөрдек. Бер йә булмаса ике елдан соң өйләнешербез дип ниятли идек. Мин дус кызымны бирегә КФУга укырга алып килергә уйлаган идем. Әмма кызның әти-әнисе: «Без кызыбызны, туй ясамыйча, бер егетнең кулына тоттырып җибәрсәк, башка кешедән сүз булыр. Никахны аны бер Аллаһы Тәгалә генә белә. Алып китә икән, туен ясап җибәрәбез», – диделәр. Әти‑әни менә шулай хәл итте. Ике атна дигәндә, туй булды. Кызда аерым туй була бездә. Кыз туенда егет туганнары күп катнашмый. Егетнең абыйсы, әнисе һәм берничә кеше генә катнаша. Әти кеше бармый бу туйга. Шулай итеп, ресторанга берьюлы бөтен кеше дә сыймаганга, Кытайның дүрт шәһәрендә туй уздырдык. Туй ахырында миңа сүз бирделәр. Җырлап бир инде, диләр. Мин музыкасыз гына итальянча җыр башкардым. Хатыным хәзер Казанда. Ул мин ни күрсәм, шуны күрергә риза. Мин бай булсам да, акчасыз кеше булсам да, ул минем белән бергә яшисе.

– Кыз өчен мәһәр түләдеңме?

– Аны мин түләмим, ә әти‑әни сөйләшә. Бу хакта мин белмим. Тиңен тапса – тиген бир, дигән сүз бар бездә. Ягъни тиңен тапса, бушка да бир (көлә.– Р.Ф.)

– Рус телен белмәсәң дә Казанда яшәп буламы?

– Була. Берсе белмәсә, икенчесе татарча белә бит.

– Кытайда үзең яшәгән татар авылы хакында да әйт әле?

– Мин Чишмә татар авылында туганмын. Ул 1989 елда төзелгән авыл. Анда гел татарлар гына яшәми. Авылдагы берничә йөз мең кешенең 300‑400е генә татар. Күбесе кытайлар, аннан казахлар. Аз булса да, татар авылы исеме бирделәр. 1987 елларда милләттәшләребез, безгә татар авылы исеме бирегез, дип, Пекинга хат яза. Ул буш урында барлыкка килгән авыл түгел, элек тә яшәгәннәр. Хәзер мәктәбенә дә «Чишмә татар авылы мәктәбе» дип язылган. Әмма дәресләр кытай, казах телләрендә алып барыла.

– Казанның нәрсәсе кызыксындыра өйдәгеләреңне?

– Аларга бөтен нәрсә кызык. Бөтенесен шаккатып тыңлыйлар. Авылларга бардым, дим. Анда бөтен кеше татарча сөйләшеме? Дәресләрең, имтиханнарың татарчамы, диләр. Юк, дим. Ничек инде Татарстан булгач, диләр. Шаккаталар.

– Киләчәккә нинди планнар белән яшисең?

– Мин үзем болай уйлыйм: 25 ел башка милләт телендә җырладым. Инде монда килгәч, Казанда каласым, үз телемдә, үзебезнең тарихи борынгы җырларны башкарасым килә.
 

Яркәү авылы хакимияте башлыгы Гөлниса Фәхретдинова сүзләренчә, янгын сәбәпләрен тикшерү башланган, балаларын өендә бикләп күңел ачарга киткән ханымны кулга алганнар һәм аңа карата җинаять эше дә кузгатылган. "Бу фаҗигагә әлеге ханым гаепле кешеләрнең иң беренчесе. Әгәр янгын чыккан вакытта яннарында әнисе булса, бәлки, балалар исән дә калган булыр иде. Ул бит аларны бикләп китеп 12 сәгатькә якын өенә кайтмаган", ди Гөлниса ханым.

Валентина Шелкунованың иң кечкенә баласына ике ай гына, ә иң зурына биш яшь булган. Шелкуновалар арендага алган өйдә яшәгән. Бу ике өлештән торган өй хуҗасы торакның икенче яртысын да башка гаиләгә әле күптән түгел генә арендага биргән. Алар сишәмбе көнне өйне җылыту өчен эретеп ябыштыру эшләре белән мәшгуль булган. Янгынчыларның фаразларына күрә, электрга көч килеп кыска ялганыштан ут чыккан булырга да мөмкин, дип сөйли Гөлниса ханым.

Аның сүзләренчә, 27 яшьлек Шелкунова кәеф-сафа корырга яраткан, даими бер ир белән генә яшәмәгән, дүрт баласын да уйнаштан тапкан. Фаҗига буласы көнгә күп калмый дәүләттән икенче бала өчен бирелә торган акчаны алган. Аңа телевизор, йорт җиһазлары да сатып алган булган. 16 декабрь көнне төштән соң дүртләр тирәсендә, яшәгән өчен йорт хуҗасына акча илтәм дип, дүрт баланы да өсләреннән бикләп, чыгып киткән була. Аннары үзенең дус кызына барып һәм бергәләшеп күңел ачалар. Төнге өчләрдә кәеф-сафа корып кайтып килгәндә өйләренең янып ятканлыгын күреп ала.

Янгында һәлак булган балаларны әбиләренең өйләреннән соңгы юлга озатырга җыеналар. Аларны ничек җирлибез дигән мәсьәлә дә шау-шу кубып алуга этәргән. Валентина Шелкунованың әнисе Тимербикә – татар апасы, ә әтисе – рус милләтеннән. Алар бергә тормый, аерылышканнар. Тимербикә әбиләре балаларны мөселманча озатабыз дигән, әмма кызы Валентина рус зиратына җирлибез дип каршы төшкән. "Хәзер киендереп күмү өчен өс киемнәре җайлаштырабыз. Мөселманча җирләүгә килгәндә дә кытыршылыклар бар, мин бүген әбиләренә кердем, ул кайгысын җиңеләйтәм дипме, эчеп куйган", ди Фәхретдинова.

Милләттән, милли гореф-гадәтләрдән аерылу, электән килгән татар традицияләрен үз итмәү әлеге фаҗига кебек хәлләргә дә сәбәп булырга мөмкин. Фәхретдинова Яркәүдә хәзер, бер яктан, дингә, татарлыкка тартылу сизелсә, икенче яктан, аракыга табынучыларның, михнәтле яшәүчеләрнең барлыгын әйтә. Элек булмаган хәл – картлар йортына да татар әби-бабайларны китерә башлаганнар.

Хәзер күпләр, ди ул, хәлләреннән киләме, юкмы, дөрес тәрбия бирә алабызмы, юкмы дигәнен уйлап тормыйча, дәүләттән бирелә торган акчаларга алданып, күпләп бала таба башлаган. Яркәү авылында гына өч-дүрт балалы утыздан артык михнәтле гаилә һәм алар арасында татар гаиләләре дә бар. Яркәү авылында 7 мең 700гә якын кеше яши, аның якынча 14%ы татарлар, ди Фәхретдинова.